IMG66 (2)

Pierwsza napotkana już odpowiedź polega na podkrc ślaniu prawdziwości fikcji. Twierdzenie, iż opowieść histo* rycznajest „operacją tworzenia fikcji”, nie oznacza zredu-kowania jej do prostej, arbitralnej i nieznaczącej gry, lecz przeciwnie, uznanie jej potencjalnej mocy i jasności, które są najdonioślejszymi właściwościami dzieł wyobraźni. W taki właśnie sposób White replikuje Gene'owi Bell-Villada, utrzymującemu, że jedyną reakcją „»krytycznego establishmentu« USA” wobec brutalnych dyktatur Ameryki Łacińskiej były, jego wojny o referencyjność i kazania głoszące, iż »Historiajest Fikcją, Tropem i Dyskursem«”²³. Czyniąc aluzje do pisarzy południowoamerykańskich, White oświadcza: „Czy [Bell-Villada] powiedziałby, że ich dzieła nie pouczają nas o prawdziwej historii, ponieważ są fikcją? Albo że jako fikcja literacka traktująca ohistorii są one pozbawione tropiki lub dyskursywności? Czy ich powieści są mniej prawdziwe dlatego, że są fikcją? Czy jakakolwiek historia mogłaby być równie prawdziwa, jak owe powieści, nie korzystając z tropów poetyckich, jakie odnajdujemy w dziełach Mario Vargasa Llosy, Alejo Carpentiera, Jose Donoś© i Julio Cor-tazara?”²⁴

Druga odpowiedź wypracowana została po pojawieniu się historyków „rewizjonistycznych”, ściślej określanych mianem „negacjonistów”, którzy pragną rozwinąć opowieść, „fabularyzację” historii nazizmu i drugiej wojny światowej w oparciu o kilka „danych”, w następujący sposób streszczonych przez Vidal-Naqueta: „ 1. Komory gazowe nigdy nie istniały, a ludobójstwo popełnione przez Niemców nie miało miejsca. 2. »Ostateczne rozwiązani e« polegało tylko na wypędzeniu Żydów na wschód Europy. 3. Liczba żydowskich ofiar nazizmu jest dużo niższa, niż się utrzymuje. 4. Ludobójstwo

” Gcnc H. Bcll-Villada, „Criticism and the State (Political and Otherwiae) of the Amcricas”, w: Criticism in the University, cdited by Gerald GralT and Rcginald Gibbona. Evanston, III.: Northwestern Univcraitv Pr<-«« iodi • imI

_Wl.il.._.;■■■■ . I.™ .......;___ ■ alianckiej propagandy, głównie żydowskiej, ■yjonistycznej. 5. Hitlerowskie Niemcy nie są zonę głównym ciężarem odpowiedzialności za drogą ■T patową. 6. W latach trzydziestych i czterdziestych ŁlW^sze zagrożenie stanowił reżim sowiecki.”²⁵ WVstępu-Łc oddzielnie i razem w zmiennych formach i proporcjach,

fSt

yymys

K gjcinenty te dostarczają podstaw do radykalnego przepis*

I fiia historii współczesnej na nowo. Czy można uznać je za I dopuszczalne i do przyjęcia? A jeżeli nie, to dlaczego?

Aby możliwość taką podważyć, nie rezygnując przy tym I z zasad rządzących całym swoim dziełem, Hayden White I dochodzi do rozróżnienia, które wydaje mi się nieco próbie-I matyczne. Odwołując się do „konkurencyjnych narracji” za-I proponowanych w odniesieniu do nazistowskiego reżimu i cks-I terminacji Żydów oraz Cyganów, zauważa on: „Oczywiście,

I »konkurencyjne narracje«, uznane za fakty relacje z wydarzeń, mogą być oceniane, krytykowane i porządkowane na podstawie swej adekwatności wobec zapisów źródłowych oraz wszechstronności i zgodności z tezami, które zawierają. Jednakże relacje narracyjne nie składają się tylko z twierdzeń o faktach (pojedynczych zdań egzystencjalnych) i tez; składają się na nie także elementy poetyckie i retoryczne, dzięki którym prosty zestaw faktów przekształcony zostaje w opowiadanie. Pośród owych elementów znajdują się takie gatunkowe modele fabuł, które dostarczają »intryg« (...) Konflikt pomiędzy »konkurencyjnymi narracjami" dotyczy zatem nie tyle faktów związanych z badanym zagadnieniem, ile różnych znaczeń opowieści, które nakłada na fakty określony wzorzec fabularyzacji.”^K

Wydaje mi się, iż rozróżnienie to odnosi się do dwóch kwestii. Z jednej strony, wprowadza ono ponownie całkiem t ra-

■ji »j_crre Vidal-Naquct, Lu assassiiu de la mdmoire. Un Jźichmann de fiafiur“el ulres euais sue l« rdnitionisme. Paris: Dćcouvcrtc, 1987, u. 33-34.

„ Hayden White, „Fabularyzacja historyczna a problem prawdy*, w n . on.