IMG149 (5)

Skomplikowany charakter numeru nie powinien przerażać użytkowników, gdy* jak powiedzieliśmy wyżej, będzie on odczytywany maszynowo (OCR lub czytniki kodów kreskowych typu 128). W chwili obecnej numer SISAC jest jedynie propozycją.

Wydawcy europejscy pracują również nad projektem jednoznacznego numeru handlowego dla wszystkich publikacji typu „grand public”: czasopisma, dzienniki itd. Stosowano by również ISSN (8 cyfr) i włączano go w kod EAN-13 (European Artłcle Number), który składałby się z 13 cyfr. Całość zawierałaby również zakodowany numer woluminu i jego cenę. Widać jasno, że cele takiej numeracji są związane z potrzebami handlowymi: gospodarowanie nakładem i automatyczne sporządzanie faktur; należy się obawiać, że identyfikacja bibliograficzna zejdzie na plan dalszy.

Widzimy więc, że prace normalizacyjne i identyfikacyjne ISDS, których symbolem jest ISSN, są szeroko wykorzystywane nie tylko w sferze zarządzania bibliotekami, ale również w handlu wydawnictwami ciągłymi.

4.6. Kartoteki wzorcowe

Jak widzieliśmy w rozdziale 3.2.2, wiele instytucji bardzo wcześnie zajęło się kontrolą, walidacją i normalizacją haseł opisu dokumentów, zarówno w zakresie katalogowania formalnego, jak i rzeczowego. Skądinąd od dziesiątków lat wielkie ośrodki bibliograficzne, takie jak Biblioteka Kongresu czy Biblioteka Narodowa w Paryżu, próbowały znormalizować kontrolę haseł.

W systemie zautomatyzowanym rezultaty takiej kontroli przybierają formę kartotek wzorcowych. Zasadniczo są one logicznie oddzielone od bazy bibliograficznej i mają służyć sprawdzaniu (kontroli) poprawności informacji, które mają być wprowadzone do bazy danych.

W praktyce kartoteki wzorcowe obejmują zasadniczo 4 duże grupy informacji:

a) Przyjęte formy haseł, w postaci możliwie najpełniejszej. W przypadku nazwy osobowej chodzi tu np. o następujące informacje:

—    nazwisko,

—    inicjały imienia (imion),

—    pełne imię (imiona),

—    datę urodzenia,

—    datę śmierci,

—    zawód,

—    tytuł.

W praktyce ośrodki katalogowe różnią się między sobą. Biblioteka Kongresu rozróżnia homonimy stosując daty, sieć romańska — podając zawód. Biblioteka Narodowa w Paryżu podaje obie te informacje.

b)    Formy odrzucone haseł. Może tu chodzić o pseudonimy (Ajar, kmile zob.

Gary, Romain) łub warianty związane z transliteracją:

— C echo v    — Tchekof

—    Chekhov — T sc hekoff —Tchekov — Tschekof —Tshekhov —Tschekov —Tsjeckov —* itd.

c)    Odsyłacze orientacyjne, które wspomagają użytkownika w nawigowaniu po bazie danych, zwłaszcza w kartotekach wzorcowych haseł przedmiotowych.

Koleje zob. też Transport.

Terminy takie nazywa się czasem terminami skojarzonymi. Chodzi tu o umieszczenie danego słowa w określonym polu semantycznym.

d)    Uwagi i dane uzupełniające pozwalają na wskazanie ewentualnych relacji między różnymi opisami wzorcowymi i podanie wykorzystanych źródeł informacji. Podobnie jak rekordy MARC opisu bibliograficznego, najnowsze wersje kartotek wzorcowych zawierają dodatkowe informacje zakodowane, analogicznie do informacji znajdujących się w strefie pól stałej długości w rekordzie bibliograficznym. Pozwalają one na sortowanie (wybieranie) wg dat, narodowości, języków itd.

Jak widać, kartoteki wzorcowe stosowane w systemach informatycznych zawierają nie tylko tradycyjne odsyłacze, jakie znajdują się w katalogach kartkowych, ale również formy przyjęte, zatwierdzone przez kompetentną instytucję. Utrzymywanie kartotek autorytatywnych powinno być powierzone wyznaczonym ośrodkom katalogowym, zasadniczo bibliotekom narodowym.

Pierwsze kartoteki haseł wzorcowych dotyczyły haseł opisu rzeczowego, gdyż istniały słowniki haseł przedmiotowych (LCSH — Library of Congress Subject Headings, MeSH — Medical Subject Headings) i tezaurusy (ILO Thesaurus) w formie komputerowej.

Jeden z najstarszych systemów wzorcowych pochodzi z roku 1976 i powstał w Republice Federalnej Niemiec. Stworzyła go w Berlinie Staatsbibliothek Preuschischer Kulturbesitz dla haseł korporatywnych (GDłC — Gemeine Kórperschaftsdaten). System GDK w 1993 roku liczył ponad 366 000 haseł. Od października 1990 roku włączono doń także dane dotyczące byłej NRD.

Prototyp kartotek wzorcowych, takich jakie znamy dzisiaj, powstał w wyniku prac prowadzonych przez Malinconico w New York Public Library (NYPL). Efekty prac NYPL szybko wykorzystały inne biblioteki; stały się one podstawą wielojęzycznych kartotek wzorcowych w Kanadyjskiej Bibliotece Narodowej, w systemie D0B1S.

Szybko pojawiła się konieczność uregulowania w sposób jednolity zasad tworzenia kartotek wzorcowych, powstających w różnych miejscach. Biblioteka Kongresu zaproponowała w roku 1981 normę na format wymienny kartotek wzorcowych {Ąuthorities: a MARC format, First Ed.). Sposób zapisu danych przypomina rekordy bibliograficzne:

149