IMG185 (2)

c. Baba-jaga. która porywa chłopca i wsadza do pieca, a następnie zostaje przez niego okradziona z magicznej chusty łączy funkcje przeciwnika i mimowolnego, wrogiego donatora. Tak więc znów nie można traktować woli protagonistów ani też ich zamierzeń jako istotnej cechy dla ich określenia. Ważne jest nie to, co zamierzają uczynić ani przepełniające ich uczucia, lecz ich czyny jako takie, określone i ocenione z punktu widzenia znaczenia dla bohatera i toku akcji. Otrzymujemy tu taki sam obraz, jak przy analizie motywacji: uczucia wysyłającego — wrogie, neutralne czy przyjazne — nie wywierają wpływu na tok akcji.

3. Odwrotny przypadek: jeden krąg akcji przypada na kilka postaci. Tak więc jeśli smok zostaje zabity w walce, przestaje być prześladowcą. Rolę tę spełnia zwykle jego kobieca rodzina: żona, córki, siostry, teściowa, matka. Elementy poddawania bohatera próbie, jego reakcje na nią, jak też nagradzanie (A M Z) czasem również są podzielone, aczkolwiek pod względem artystycznym taki podział najczęściej bywa nieudany. Jedna postać poddaje bohatera próbie, a nagradza przypadkowo inna. Stwierdziliśmy już, że funkcje królewny są podzielone między nią i ojca. Najczęściej Jednak zjawisko to dotyczy pomocników. Przede wszystkim należy bliżej przyjrzeć się wzajemnym stosunkom między środkami magicznymi a magicznymi pomocnikami. Porównajmy następujące przykłady:

a.    Iwan otrzymuje latający dywan i odlatuje na nim do królewny bądź do domu.

b.    Iwan otrzymuje konia i odjeżdża na nim do królewny bądź do domu.

Stwierdzamy, że przedmioty działają jak istoty żywe; kij sam zabija wszystkich wrogów, sam wymierza karę złodziejom itd. Porównujmy dalej:

c.    Iwan otrzymuje w darze orła i odlatuje na nim.

d.    Iwan otrzymuje w darze zdolność do przemieniania się w sokoła i odlatuje w postaci tego ptaka.

Inne zestawienie:

e.    Iwan otrzymuje konia, który obdarza go złotem i czyni bogatym.

f.    Iwan zjada ptasie wnętrzności i otrzymuje zdolność do odpluwania złotem, staje się więc bogaczem.

Na podstawie tych dwóch przykładów widzimy, że cecha funkcjonuje jako istota żywa. Tak więc z punktu widzenia morfologii opartej na funkcjach postaci działających należy traktować istoty żywe, przedmioty i cechy jako wielkości równorzędne. Wygodniej jest jednak nazywać istoty żywe magicznymi pomocnikami, przedmioty zaś i cechy — magicznymi środkami, aczkolwiek funkcjonują jednakowo.

Zresztą owa „jednakowość” jest w pewnym

149