IMGC97

Wprowadzenie

W symbolicznym interakcjonizmic. działania jednostek są w całym swoim prze-%iega wytworami podmiotów społecznych. Struktura ma w nich wyłącznie pośredni udział. Działania społeczne są zasadniczo kwalifikowane w kategoriach podmiotowych, czyli stopnia zgodności realnych działań ludzkich z ich adaptacyjnymi dążeniami. pMefi natomiast obserwowalne działania odniesiemy do organizacji społecznej, to ich przebieg dostarcza wyłącznie informacji o stopniu zgodności struktury społecznej tezy raczej danych jej fragmentów) z pragmatycznymi orientacjami ludzi realizującymi się w konkretnych sytuacjach społecznych.

W ujęciu interakcyjnym to organizacja społeczna jest oceniana z punktu widzenia działań podejmowanych przez aktorów. Może ona prezentować bardziej lub mmtj adekwatne wzory aktywności podmiotu wobec zdarzających się sytuacji społecznych. Blumer stwierdza, że: „Ustalone wzory życia grupowego istnieją i trwają ię-fci stosowaniu tych samych schematów interpretacji, a owe schematy interpretacji utrzymują się tylko na skutek ciągłego potwierdzania się w aktach definicyjnych mnych" tBJumer. 197.'!. s. 75). Wzory organizacji społecznej utrzymują się zatem dzięki stałe przeprowadzanym interpretacjom i definicjom, które je po-mi Hirfl Jeżeli zaś proces definiowania prowadzi do działań nie mieszczących się w .zasobach” organizacyjnych zbiorowości, następuje wówczas zamieranie spo-lecme fjpb form strukturalnych. Plastyczność a raczej procesualność jest atrybutem struktury społecznej w tym ujęciu teoretycznym.

; W obrębie podejścia interakcyjnego coraz wyraźniej krystalizuje się orientacja. bórą można nazwać koncepcjami społecznej tożsamości. Niewątpliwy wpływ na pojawienie się tego nurtu miał swego rodzaju powrót do socjologii humanistycznej mm0fmatta wyjaśnienia szeregu problemów’ współczesnych społeczeństw, takich jtk urastanie ruchów społecznych, aspiracji podmiotowych, wykorzenienie spo-łeczne jednostek. powstawanie nowych wspólnot społecznych itd. Z. Bokszański Sery główne :ypv modeli pojęcia tożsamości (Bokszański, 1989). Są 9B model zdrowia, tożsamości, światopoglądowy, egologiczny oraz interakcyjny.

skoncentruję uwagę na koncepcji T. Shibutanicgo, która łączy w sobie iT^sWplD wlerakcyjne z problematyką egologiczną. Poszukiwanie odpowiedzi na pyta-■*- H iRHlin interakcja. prowadzi do zwrócenia uwagi na widzenie siebie IiMpnpraez podmiot. Autor przyznaje się do dwojakiego rodowodu inteleklualne-iż w myśli s«icjologięznej sięga do J. Dewcya. G. H. Meada. R. 1 Parka i H. Błumera. zaś / tradycji psychoanalitycznej są mu bliscy Z. Freud, i H. S. Sułłwan (Shibutani. 1961. s. IV). opcje społecznej tożsamości akcentują kwestie świadomości, dokładniej się do siebie samego, Generalny sens pojęcia tożsa-i «Ż -jest całością konstruktów podmiotu. które odnosi on wobec sie-t jnt prostym /sumowaniem elementów, jest to ieh układ w jakiś owej konstrukcji siebie wyprowadzone są z. identy-i grupami, z wybranymi strukturami społecznymi jako c/ę-

ściami systemu: ja - inny; są one także pochodnymi takich kulturowych kale goni. jak wartości, normy a nawet artefakty" (Bokszański. 1989, s. 84).

Symboliczny interakcjonizm przyjmuje, iż treścią życia społecznego są działania podmiotowe. Dążąc do ich wyjaśnienia, badający powinien przyjąć punkt widzeniu aktywnego podmiotu. Blumer silnie podkreślał, że tylko takie postępowanie umożliwia rekonstrukcję procesu interpretacji, w którym podmiot operuje oznaczaniem przedmiotów, przypisywaniem znaczenia oraz podejmuje decyzje co do kierunku postępowania. Równie istotne jest też dotarcie do sposobu myślenia działającego, w tym również do ujmowania siebie samego. Samouświadomienie. samowiedża jest bowiem istotną komponentą działań podmiotowych.

Podkreśla się. że poznawanie samego siebie jest procesem, tak jak procesualny charakter mają działania, rozwiązywanie sytuacji oraz stawanie się podmiotem. Samowiedza nie jest dana a priori, ani też nie oznacza zwrócenia się jednostki ku własnemu wnętrzu. ..Poznanie samego siebie musi być zapośredraczone, a więc może się odbywać w oparciu o coś, co istnieje poza człowiekiem np. znaki, innych ludzi” (Bobryk. 1981. s. 66). Zatem auiodeflnicje są nierozłącznie związane z działaniami, a więc z włączaniem się jednostki w szersze otoczenie społeczne. Jedynie poprzez aktywność i w jej wyniku podmiot konstruuje siebie oraz osiąga świadomość siebie samego.

Jednak żyjący w tej samej zbiorowości często odmiennie doświadczają otoczenie oraz na swój sposób postępują wobec niego. W obrębie tego zróżnicowania występuje jednak pewna zgodność definiowania sytuacji przez jednostkę. Sygnalizowanie innym zamienianych sposobów działań jest istotą definiowania. Zdaniem Shibutaniego, zgodność definiowania sytuacji przez jednostkę wywodzi się z operowania tą samą perspektywą. Pojęcie perspektywy ma złożony charakter. Oznacza ono przesłanki stanowiące podstawę odmiennych hipotez, z którymi jednostka podchodzi do obiektu lub sytuacji. W wyniku ich stosowania podejmuje określone działania, będące jej odpowiedziami na sytuację.

Trudności wytłumaczenia odmienności rozwiązywania sytuacji społecznych przez różne jednostki są związane z tym. że chodzi wówczas o istotę tego, co i jakie aspekty sytuacji jednostka bierze pod uwagę, co uznaje za istotne i znaczące w sytuacji. Tym samym pomija ona alternatywne drogi działania. W istocie odmienności zasadzają się na fundamentalnych przekonaniach jednostki (dotyczących np. sukcesu, miłości, rzetelności, siebie samego itp). Są one splecione w zorganizowany schemat, stanowiący swego rodzaju jej siatkę poznawczą. W przeciwnym wypadku, podobieństwa działań ludzi zasadzają się na podzielaniu przez nich tych samych perspektyw.

Pojęcie perspektywy obejmuje cztery zasadnicze elementy: percepcję sytuacji, hipotezy będące jej podstawą, definiowanie sytuacji oraz działanie jednostki zmierzające do jej rozwiązania. Wszystkie one wykazują określoną spójność wewnętrzną. Znaczenie jest nadrzędną kategorią w stosunku do perspektywy. Jego sens ma zasadniczą wartość wyjaśniającą poruszanie się jednostki w sytuacjach społecznych.

Shibutani nadaje znaczeniu behawioralną oraz pragmatyczną interpretację. Znaczenie obiektu wyrasta ze sposobu, w jaki jest on używany i stosowany, co ozna-