IMGF21

29

naśladownictwem, powtarzaniem. To jasność widzenia, to odkrycie ciszy. Chociaż przychodzi sama i nie można się jej nauczyć, u ludzi prawych jest zjawiskiem częstym. Nie dotyczy czegoś wyjątkowego, niezwykłego, przychodzi w codziennym życiu, we wzajemnych ludzkich stosunkach. Tylko ona tworzy podstawy ładu i ciszy. Medytacja przede wszystkim, „to świadomość lęku, świadomość skutków, struktury i istoty przyjemności, zrozumienie samego siebie, a zatem stworzenie podstaw ładu, który jest cnotą i który charakteryzuje owa dyscyplina nie mająca nic wspólnego z poskramianiem, kontrolą, naśladownictwem”²*.

To tylko pozornie jest sprzeczne z ujęciem medytacji przez niektórych mistyków chrześcijańskich. Tu i tam jest to poznanie poza-dyskursywne, mające miejsce wtedy, gdy myśl jest zawieszona w samym działaniu. Św. Jan od Krzyża pisze między innymi o „porzuceniu pracy rozmyślania dyskursywnego”, oddaleniu wyobrażeń, form i kształtów²⁶. Medytacja jest czymś indywidualnym, niepowtarzalnym i nie można ująć jej w pewnych standardach. Niemal zawsze jednak prowadzi do świętości²⁷, wyzwalając z pożądania i lęku.

Samopoznanie i samozrozumienie to także droga do prawdziwej sztuki, a także do prawdziwej twórczości, albowiem „twórczość jest stanem, w którym nie ma konfliktów i smutku, stanem, w którym umysł nie tkwi w niewoli pokus i pożądań”²⁸. Radość i piękno pojawiają się tylko wtedy, kiedy na każdą rzecz, także na dzieło sztuki spoglądamy nie według utartych schematów i interpretacji, ale jakby na nowo. Do takiej „osobistej” interpretacji dzieła sztuki, polegającej

²⁵    Tamże, s. 97.

²⁶    Św. Jan od Krzyża, Droga na górę Karmel. Noc ciemna, Kraków 2002, s. 120, i inne.

²⁷    M. innymi E. Stein pisząc o „mieszkaniach" prowadzących do Boga zauważa: że pierwsze mieszkanie (...) to poznanie siebie. Nie można wznieść oczu do Boga, nie będąc świadomym własnej małości. E. Stein, Twierdza duchowa, Poznań 1998, s. 95.

²⁸    J. Krishnamurti, Wychowanie a sens życia, Warszawa 1989, s. 46. por także J. Gnitecki, W. Pasterniak, Twórczość jako proces doskonalenia człowieka, [w:] J. Gnitecki, W. Pasterniak, W czasoprzestrzeni i poza czasoprzestrzenią. Szkice pedagogiki teonomicznej, Poznań 1996.