IMGF72 (2)

^ _w zupdnoici sity *y%%otnej, straćiły jul ową pomnikową mctykalno&c, kuSrn stanowił* główną sile ich oddziaływania. A co *>C «ycasy nowych, z nasa^ epoki pochodzących idei, to nigdy nic staną a*C one iróalcm konfliktu między człowiekiem a odnawiającym się miastem; ***e staną nim się nigdy, bo nigdy

„ic sestaneją. Uczestniczymy w czasach, w których prawdy *yj^ krócq ^ aoiicli ludzie-. 2adna prawda nie- ma dosyć życia, ażeby dotrwać do drugiego pokolenia i znalcić się jako osad w jego duszy.    Z drugiej strony także

pewne nowości miasto tworzą sic inaczej. Już nic spontanicznie. Już nie jako samorzutny i nieskrępowany wyraz potrzeb. Ale według planu. Według planu art>'stycznego z góry ułożonego. Miasto, które poprzednio było swego rodzaju naturą, staje się dziełem sztuki. Dziełem sztuki, tworzonym w zgodzie z panują. cynii pojęciami estetycznymi. Wrasta w ideologie czasu. Z murów swoich czyni świadomie twarz czasu. To przerzucanie na miasto ustalonych idei estetycznych paczy częściowo właściwy charakter miasta, ale równocześnie, łagodzi dawny konflikt.

Także okoliczności natury społecznej, które wytwarzały dokoła mieszczanina i miasta atmosferę nieżyczliwości, straciły "wiele ze swych dawnych * wpływów. Zmienił sic stosunek do mieszczanina. Coraz widoczniejszą staje się jego rola kulturalna. Jego dziełem jest cały dorobek naukowy XIX wieku, tego wieku, o którym można powiedzieć, że pierwszy wydobył z zanadm model olbrzymiego człowieka. Przy pomocy mieszczanina tworzyła się także sztuka. Parweniuszowski burżuj rozpoczął rywalizować w dziedzinie kultury z klasą, z którą został zrównany politycznie i materialnie. Zaczął magazynować tradycję. Zdobywał mecenasowskic upodobania i próżności. Otoczył opieką sztukę i artyście, który był dotąd pałacowym murzynem, oddał miejsce prawdziwie ołtarzowe. Był pożyteczny nawet wtedy, kiedy był śmieszny. •Z jego śmiesznej próżności zrodził się wszystek przepych nowoczesnego życia miejskiego. Zaczął powoli por as ta <5 zasługami i odziewać ^S'C blaskiem. W tym nowym świetle inną wydała się jego postać. W okresie pierwszej egzaltacji socjalistycznej widziano w nim jedynie pożeracza nadwartości» później dostrzeżono w nim także siewcę wartości. W następstwie tego zmienił się stosunek do niego a do jego tworu : miasta.

A wreszcie takie fizjologiczne przyczyny niechęci człowieka do miasta zaczynają powoli zanikać. Organizm człowieka przystosowuje się do miasta a miasto przystosowuje się do organizmu człowieka. Wieki bytowania miejskiego oddziałały na fizjologię ciała ludzkiego. Nagięły ją do nowych warunków. Pozwoliły jej znosić łatwiej to wszystko co dawniej groziło jeszcze powabnym zaburzeniem organicznym. A odkąd rozwój miasta jest podporządkowany pewnej planowej myśli, przy budowie k&idcgo domu, przy wykręcaniu każdej ulicy i każdego skweru uwzględnia się coraz troskliwiej postulaty fizjologiczne mieszkańców. Dzisiaj czyni się to jeszcze środkami prostymi, powiększaniem przestrzeni powietrza i światła naturalnego. W przyszłości przy doskonalącej się coraz bardziej technice, będzie się to odbywało w sposób bardziej wymyślny. Jeżeli chodzi o powietrze, to może na wzór wodociągów zbudowane zostaną tlenociągi, które będą sprowadzały tlen z warstw atmosferycznych unoszących się wysoko nad domami albo też z odległych lasów zamiejskich. A może i to okaże się czymś za prostym, i w samym mieście istnieć będzie specjalny zakład, fabrykujący tlen do oddychania i rozsyłający go swoim konsumentom w podobny sposób, w jaki to czynią obecnie gazownie i elektrownie. Ale mniejsza

0    iksy przyszłości. Faktem jest, że proces przystosowania miasta do człowieka już się rozpoczął i przyczynił się w niemałym stopniu do złagodzenia istniejącego między nimi konfliktu.

Zanik przyczyn, które ugruntowały niechęć człowieka do miasta, oczyszcza teren ich wzajemnego stosunku z czynników obcości i waśni. Na oczyszczonym terenie mogą pojawić się nowe ustosunkowania uczuciowe. Miasto może nie tylko przestać być brzydkim, ale może zacząć być pięknym. Może wywrzeć silny wpływ na twórczość artystyczną. Trzeba tylko dojrzeć w nim realizację nowego piękna, wcielenie w życie nowych praw estetycznych. Nie wystarczy obierać miasto Jako temat artystyczny, jak to dzisiaj praktykuje wielu poetów, nie zmieniając przy tym negatywnego stosunku do nowego tematu. Chodzi o przytakiwanie miastu, jego najgłębszej istocie, temu co jest specyficzną własnością jego natury, co go odróżnia od wszystkiego innego

1    co skutkiem tego nie powinno być oceniane miarami estetycznymi, zapożyczonymi z innych dziedzin. Ulice dzisiejszego Berlina, będące jednym z najwspa-

35