P4290102

P4290102



C:y Polska straciła w. XIX pod względem nowoczesnej cywilizacji? ibt

cesów cywilizacyjnych, ich typologii, ich dziedzictwa — niezależnie od zmiennych podziałów politycznych.

Nasuwa się pytanie, czy w innych dzielnicach ziem polskich wytwarzały się także ośrodki nowoczesnej cywilizacji — mimo aaynchro-nizacji w ich uprzemysłowieniu.

Rozważmy hipotetycznie rolę cywilizacyjną Poznania w stosunku do ziem północnych i zachodnich. W ich strukturze rolniczej typu kapitalistycznego (tak trafnie zanalizowanego przez J. Marchlewskiego)ł* dominowała sprawa modernizacji (mechanizacji) rolnictwa — zarówno folwarcznego jak włościańskiego — oraz rozwoju przemysłu £Qlno-spożyw-czego, wytwórczości narzędzi i maszyn dla tych gałęzi gospodarki. W zaborze pruskim ten typ średnio- i drobnokapitalistycznej gospodarki nie ustępował pod względem efektywności tymże klasom gospodarstw niemieckich na ziemiach Pomorza, Brandenburgii, Meklemburgii.

Społeczeństwo Wielkopolski wytworzyło w Poznaniu ośrodek inicjujący różne formy empirycznego postępu techniczno-ekonomicznego w oparciu o zasadę jego samofinansowania przez placówki spółdzielczości kredytowej, zaopatrzenia i zbytu oraz rozwój drobnotowarowej produkcji w miastach i miasteczkach. Funkcje cywilizacyjne tego typu gospodarki upowszechniane rozbudowanym systemem prac organicznych obejmowały działalność oświatową oraz wytwarzanie instytucji popierających naukę (TPN w Poznaniu) i kształcenie kadr (stypendystów m.in. na uczelniach w Berlinie, Wrocławiu). Koncepcje wybitnych twórców programu pracy organicznej (K. Marcinkowskiego, K. Libelta, A. Cieszkowskiego) sformułowane w statucie Ligi Polskiej (czerwiec 1849 r.) — mimo jej likwidacji formalnej — okazały się żywotne w drugiej połowie XIX w. w zasięgu międzydzięlnicowym. Od lat osiemdziesiątych XIX w. z inicjatywy A. Cieszkowskiego zapoczątkowano Zjazdy Prawników i Ekonomistów w Krakowie (1882), we Lwowie, w Poznaniu. Problematyka obrad dotyczyła (porównawczo) spraw całego kraju; inspirowała przenoszenie wzorów wielkopolskich nie tylko na Pomorze i do skupisk etnicznych polskich na Śląsku, ale także do Galicji. Z kolei na tym terenie Lwów stawał się ośrodkiem aktywnej działalności mieszczaństwa zaangażowanego w rozwoju gospodarki nowego typu: rolniczej i surowcowo-wydobywczej.

W Królestwie Polskim — obok własnego rodowodu programu prac organicznych — można dostrzec adaptację doświadczeń Wielkopolski w kręgu ziemiaństwa (Tow.'Rolniczego 1. 1858—62, a także Centralnego Tow. Rolniczego po 1906 r.). Znamienna jest jednak po 1864 r. ewolucja programu pracy organicznej przez jej skojarzenie z demokratycznymi tendencjami pozytywizmu warszawski ego, z naukową wykładnią nowoczesnej cywilizacji przez grono wykładowców i wychowanków Szkoły Głównej w Warszawie (1862—69)14. W tym nurcie zaznaczyły się też pierwsze tendencje krytyczne wobec wzorców cywilizacyjnych kapitalizmu.

“ J. Marchlewski, Stosunki społeczno-ekonomiczne na ziemiach polskiego zaboru pruskiego, Lwów 1903.

u W. Jakóbczyk, Studia nad dziejami Wielkopolski w XIX to. Dzieje pracy organicznej, Poznań t. 1—3, 1951, 1959, 1987; Dzieje Wielkopolski. Przew. Kom. Red. Cz. Łuczak. T. II — lata 17931918, red. W. Jakóbczyk, Poznań 1973.

| S. Kieniewicz, Problem pracy organicznej (1840—1890) {w:J VIII Powszechny Zjazd Historyków Polskich 1958, z. 4, Warszawa 1960, s. 169—232; I. Pietrzak--Pawłowika, Praca organiczna wobec wielkokapitalistycznych przeobrażeń w Królestwie Polskim, „Przegl. Hist.” 1963, nr 3, s. 432_56.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
85837 P4290108 Ul Cty Polska straciła w. XIX pod względem nowoczesnej cywilizacji? na „polaku drogę”
85837 P4290108 Ul Cty Polska straciła w. XIX pod względem nowoczesnej cywilizacji? na „polaku drogę”
P4290108 Ul Cty Polska straciła w. XIX pod względem nowoczesnej cywilizacji? na „polaku drogę” (użyj
66349 P4290114 Czy Polska straciła w. XIX pod względem nowoczesnej cywilizacji? 121 zaradzić brakowi
P4290108 Ul Cty Polska straciła w. XIX pod względem nowoczesnej cywilizacji? na „polaku drogę” (użyj
P4290094 Czy Polska straciła w. XIX pod względem nowoczesnej cywilizacji? ioi wały się feudalne przy
P4290098 Czy Polska straciła w. XIX pod względem nowoczesnej cywilizacji?    Hit czy
P4290104 tu Czy Miki straciła w. XIX pod względem nowoczesnej cywilizacji? w oparciu o porównywalne
P4290092 Czy Poląka straciła w. XIX pod względem nowoczesne) cywilizacji? M go nie potwierdzał rzecz
P4290090 Czy Polska straciła w. XIX poć. względem nowoczesnej cywilizacji? in w nim imraanenUiie ide

więcej podobnych podstron