P4290104

tu

Czy Miki straciła w. XIX pod względem nowoczesnej cywilizacji?

w oparciu o porównywalne kryteria jakościowe i sondażowe analizy statystyczne formułujemy do dalazej dyskusji następujące tezy:

1)    Na progu XIX w. — mimo rozbiorów — zarysowano kompleksowy program modernizacji gospodarki polskiej (rolniczej, surowcowej, przemysłowej, energetycznej) oparty na analizie sytuacji kraju oraz na doświadczeniach brytyjskich. Zapoczątkowano po 1807 r. przekształcanie struktur społecznych, upowszechnianie oświaty wraz z rozwojem nauki, kształcenie kadry specjalistów, co stwarzało przesłanki do przejścia od stadium manufaktury do przemysłu fabrycznego.

2)    Po 1815 r. w okresie autonomicznym ziem centralnych i Wielkopolski wytworzono normatywne, instytucjonalne i ekonomiczne warunki do stopniowej realizacji kompleksowego programu modernizacji struktury gospodarczej kraju i przemian cywilizacyjnych przez rozwój miast, handlu, przemysłu. Zapoczątkowano rozbudową infrastruktury energetycznej i transportowej w oparciu o sieć wodną Wisły oraz kanały obej-mujące główne szlaki rzeczne na obszarze historycznym (Kanał Augustowski) i na ziemiach zachodnich (Wisła — Kanał Bydgoski — Odra).

3)    Po 1831 r. — mimo ograniczenia ustrojowych struktur autonomicznych i kompleksowego programu modernizacji — ukształtowano warunki rozwoju sektora państwowego w gospodarce przemysłowej Królestwa Polskiego oraz sektora kapitalistycznej przedsiębiorczości (prywatnej) przy aktywnym udziale polskiej kadry technicznej i kształtującej się polskiej klasy robotniczej (także na Śląsku). Warszawa jako największe miasto na ziemiach polskich osiągnęła w dobie uprzemysłowienia funkcje aktywnego „jądra” nowoczesnej cywilizacji.

4)    W połowie XIX w. i po reformach agrarnych w Królestwie Polskim (1864 r.) ukształtował się rynek siły roboczej (i rynek towarowy) obejmujący ziemie centralne, zachodnie i południowe; ten zasięg mimo granic politycznych przesądził o pozycji na rynku europejskim; funkcje migracji zarobkowej i nowoczesnej sieci komunikacyjnej kolejowej sprzyjały postępom urbanizacji, kształtowaniu elementów cywilizacji technicznej i utrzymaniu związków międzydzielnicowych.

5)    W okresie przewrotu technicznego w drugiej połowie XIX w. przemysł górniczy i hutniczo-metalowy Górnego Śląska, Zagłębia Dąbrowskiego i Krakowskiego stanowił bazę systemu energetycznego. Na centralnych ziemiach polskich wytworzył się układ ośrodków przemysłowych przetwórczych zaopatrywanych przez zakłady Śląska w urządzenia techniczne — obok importowanych z krajów zachodnich (np. dla włókiennictwa).

6)    Tendencje nierównomiernego rozwoju kapitalistycznej gospodarki przemysłowej w warunkach bezpaństwowych spowodowały deformacje pierwotnych kompleksowych koncepcji modernizacji kraju, pogłębiły dysproporcje w tempie przemian strukturalnych ośrodków (okręgów) przemysłowych i aglomeracji miejskich w stosunku do regionów rolniczych. Postępy cywilizacji miejsko-przemysłowej nie objęły obszarów wiejskich, oddziałały na względne opóźnienie rolnictwa i niedorozwój przemian społecznych.

7)    Dysproporcje materialnych oraz instytucjonalnych i funkcjonalnych elementów nowoczesnej cywilizacji techniczno-przemysłowej na ziemiach polskich na przełomie XIX/XX w. wynikały z ogólnych praw nierównomiernego rozwoju gospodarczego-społecznego-cywilizacyjnego w kapitalizmie, ale spotęgowane zostały przez dyskryminacyjną politykę władz zaborczych, paraliżujących aktywność społeczeństwa.