IMGI96 (4)

podstawie badania funkcjonowania samej instytucji wychowawczej.

Uzyskujemy w ten sposób informacje o sytuacji wychowanka i o wpływach, spośród których miał możność wyboru, możemy zorientować się, w jakim stopniu udaje się przezwyciężyć socjalizację negatywną.

Konfrontacja trzech serii zmian pozwala na uchwycenie relacji: środowisko-ónstytucja wychowa wcza-oso-bowość, a hipotezy na temat zmian, które zachodzą w osobowości, stają się bardziej prawdopodobne. Zestawienie zgodności i rozbieżności w realizacji celów wychowania umożliwia uchwycenie zależności między światem obiektywnym a subiektywnym, odpowiednich stosunków między życiem społecznym, instytucją i osobowością indywidualną.

Relacje: środowisk o-instytucja wychowa-weza-osobo-wość ujęte w mikroskali zmieniają się w relacje: społeczeństwo socjalistyczne-system edukacyjny-określo-na instytucja wychowaweza-osobowość. Problematyka szczegółowa w mikroskali musi mieć odniesienie do większej całości — do makroskali.

Projekty i realizacja planów rozwojowych całego społeczeństwa mają wyraźną konstrukcję i wskaźniki liczbowe. Na tej podstawie można charakterystykę określonego regionu wyraźnie ocenić; wykazać, czy przemysł, rolnictwo, usługi, kultura mają dostateczne osiągnięcia, czy należą do bardziej lub mniej rozwiniętych, a także, jakie potrzeby w skali regionu mają być w najbliższym czasie zaspokojone. Są to zadania perspektywiczne, do realizacji których włączone są także instytucje wychowawcze. System oświaty i wychowania stanowi podsystem wielkiego systemu społecznego i ściśle zależy od przebiegu jego rozwoju. Stąd cele globalnego społeczeństwa są w zasadzie te same jak cele instytucji wychowawczych, ale muszą być one przełożone na język pedagogiczny. Miarą ro*-woju społeczeństwa socjalistycznego jest coraz pełniej* sze zaspokojenie potrzeb wszystkich ludzi, czemu służy rozbudowa przemysłu, rolnictwa d kultury. System edukacyjny zapewnia ciągłość rozwoju społecznego, przekazuje dorobek kulturalny minionych pokoleń, przygotowuje do czynnego udziału w pracy i kulturze, kieruje procesami selekcji w taki sposób, ażeby wszyscy mieli dostęp do oświaty i ażeby odpowiednio zostały wykorzystane indywidualne zdolności i talenty w miejscu zatrudnienia. Jednocześnie system ten oddziałuje na formowanie się osobowości, stymuluje wszechstronnie jej rozwój, starając się go ukierunkować na pożądaną jakość życia.

Wychowując przez pracę i do pracy, przez nauczanie i uczenie się do samokształcenia, przez działalność społeczną do działalności społecznej, oraz przez uczestnictwo i do uczestnictwa w kulturze, dąży się do tego, ażeby cele społeczeństwa socjalistycznego i instytucji wychowawczej stały się celami osobistymi wychowanków, ażeby — inaczej mówiąc — zostały one zinter-nalizowane.

Osobowość jest bowiem układem zdolnym do aamo-regulacji. Wychowanka nie można zmusić, ażeby był takim, a nie innym człowiekiem, ingerencja w formowanie osobowości wymaga jego przyzwolenia, wymaga procesu samowychowania. Cele wychowania formułowane deklaratywnie, sprzeczne z praktyką życiową nie zostaną uwewnętrznione. Wyniki socjalizacji, organizacja pracy wychowawczej, konkretne działanie zlecone uczniom i ich efekty tworzą złożoną całość, z której każdy z wychowanków może wynieść coś innego związanego z jego programem samorealizacji.

Wychowanie przez pracę może się okazać skuteczne, jeżeli cel i środki dla wychowanków pociągające i zro-

9 Miller — Socjalizacja . .. 129