- trudności w adaptacji do zmian (przekroczenie progu przedszkolnego, zmiana nauczyciela w grupie, zmiana miejsca zamieszkania);
- nudności w pokonywaniu przeszkód w rozwiązywaniu problemów sytuacyjnych;
- słaby kontakt z rówieśnikami;
- niski stopień samodzielności;
- częstsze występowanie reakcji emocjonalnych negatywnych (smutek, gniew, złość, obrażanie się, płacz, grymaszenie);
- wymaganie stałego zainteresowania ze strony osób dorosłych, bardziej chętne podejmowanie zabawy i innych czynności z opiekunami niż z rówieśnikami;
- trudności we włączaniu się do udziału w zabawie z rówieśnikami, łatwe popadanie w konflikty;
- nieumiejętność zrezygnowania z zachcianek;
- niechęć do przyjmowania funkcji gorszych w zabawach; lubią przewodzić, są mało odpowiedzialne, nie umieją podporządkować swego zachowania określonym regułom;
- brak samodzielności w sytuacjach trudnych;
- nieumiejętność regulowania swych reakcji uczuciowych zgodnie z wymaganiami otoczenia.
Przyczyny środowiskowe niedojrzałości emocjonalnej
Niedojrzałość emocjonalna może być rezultatem czynników biologicznych (zaburzenia hormonalne, śladowe uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego), jak i środowiskowych. Niektórzy badacze, między innymi H. Spionek, H. Nartowska, A. Kozłowska uważają, że podłożem obniżonej dojrzałości emocjonalnej jest nieprawidłowe wychowanie. Do najczęściej wymienianych zalicza się:
- postawa rodziców, względnie jednego rodzica, który przejawia wobec dziecka nadopiekuńczość, nadmierną troskę lub postawę rozpieszczającą, zaspokajanie wszelkich zachcianek dziecka, otaczanie przesadną opieką; wyręczanie z czynności
77