IMGs32

®Sfl| otowick, zas odmiany wychowania nie występują w izolacji. Zmianie Mp ulegać jedynie akcent jaki kładziemy np. w procesie wychowania rtio. rałnego czy wychowania fizycznego na wychowanie moralne bądź fizyczna Jednak zarówno i w jednym jak i drugim, przykładowo wyodrębnionym dzaju wychowania, mogą występować elementy każdego z nich.

Wymienione rodzaje działalności wychowawczej powinny być, podobnie jak cały proces wychowawczy i dydaktyczny, ściśle zintegrowane wokół centralnego zadania, jakim jest w surdopedagogice rozwój języka osób nie-słyszących, podstawowego nośnika” pamięci społecznej i indywidualnego doświadczenia oraz podstawowego środka nawiązywania kontaktu społecznego i porozumiewania się między ludźmi. Postulat ten ma szczególne znaczenie w praktyce surdorewalidacyjnej. Integrację powyższych rodzajów wychowania. uwzględniającą wymieniony postulat, ilustruje poniższy schemat:

Schemat 4. Schemat integracji rodzajów wychowania w surdopedagogice⁴⁸

Nauka

Kształcenie ustawiczne Pojęcie czasu

Wychowanie przez sztukę

Jak ukazuje schemat, różne rodzaje wychowania wzajemnie się przenikają, a ich wspólnym punktem odniesienia jest język i rozwijanie języka osób z uszkodzonym słuchem. W praktyce stanowi to zasadniczy warunek skuteczności nauczania i wychowania oraz terapii wychowawczej.

Proces surdorewalidacji znajduje najpełniej wyraz w sprawowaniu cen* finiuycb funkcji dydaktyczno-wychowawczych: usprawniania, kompensacji I Lorektury, realizowanych w procesie wychowania przez naukę, pracę, sztu-fcl dbywność psychomotoryczną, w tym sport i wypoczynek. Zanim bardziej a*"*** ^ty^tta odmianami wychowania w surdopedagogice,

Pv B Htffiiti, Smdoptdmpgika..., fc. 50 i mat.

zwróćmy uwagę, że w procesie uczenia się języka przez osoby niesłyszące i jego rozwijania należy koniecznie uwzględnić swoiste konsekwencje wynikające z uszkodzenia słuchu. Dotyczą one:

—    konieczności uwzględnienia w rozwoju językowym okresu sensytywne-go i krytycznego;

—    zwiększonych trudności w poznawaniu rzeczywistości przyrodniczej i społecznej, co w pewnej mierze prowadzi do

—    odmiennego obrazu świata wyrażającego się m.in. w wyobrażeniach surogatowych⁴⁹ i tzw. „nieautentyczności” w zachowaniach społecznych (ostatnie wynikają z niezaakceptowania swej inności i nieukształtowania własnej tożsamości);

—    niebezpieczeństwa zubożenia rozwoju osobowości we wszystkich jej sferach, zwłaszcza emocjonalnej i społecznej, jako skutku zmienionych i utrudnionych możliwości poznawczych i rozwojowych;

—    uwzględnienia integracyjnych aspektów wychowania w procesie aktywności poznawczej przez naukę, przez sztukę, przez sport i rekreację oraz aktywność zawodową.

4.1. Wychowanie przez naukę

Wychowanie przez naukę oznacza kształtowanie określonej postawy wobec wiedzy, jej uwikłania w czasie fizykalnym i subiektywnym, postawy poznawczej wobec siebie samego, innych ludzi, świata kultury i świata przyrody, a także wzbudzanie refleksji moralnej.

Przez myślenie w kategoriach naukowych rozumiemy dążenie do kształtowania postawy poznawczej, polegającej na umiejętności obserwowania, identyfikowania istotnych, pozornie nie powiązanych z sobą kategorii zjawisk, empirycznych faktów; konstatowanie zachodzących między nimi zależności i związków w celu uzyskania wyjaśnienia obserwowanego zjawiska, faktu przyrodniczego czy społecznego. Postawę tę charakteryzują następujące pytania zadawane przez dzieci: dlaczego! Jak!, w jaki sposób!

Wychowanie przez naukę dotyczy nie tylko zagadnień, które określamy jako stricte naukowe, tzn. spraw dotyczących postawy naukowej jako takiej. Kształcenie postawy poznawczej osoby z uszkodzonym słuchem dotyczyć będzie przede wszystkim stworzenia warunków dydaktycznych i wychowawczych, umożliwiających jej zrozumienie siebie oraz świata przyrodniczego

⁹ M. Grzegorzewska, Wyobrażenia zastępcze jako jedna ze swoistych form kompensacji w przystosowaniu się głuchych do świata słyszących* [w:] M. Grzegorzewska, Wybór pism, PWN, Warszawa 1964, s. 159-165.