Obraz
4 (164)

Występują dwie odmiany wychowania wyzwalającego. Jedno z nich oscyluje w kierunku zapewnienia dzieciom zupełnej swobody. Taki liberalny pogląd na wychowanie oparty jest o przesłankę, że warunki społeczne i materialne, w jakich funkcjonuje wychowanek, same w sobie stwarzają system naturalnych nagród i kar. Dziecko wybiera takie formy aktywności, które je interesują. Jednak realizacja tych zainteresowań nie może napotykać na sprzeczne interesy innych osób. Jeśli bowiem wychowanek napotyka na bariery w swoim działaniu w rzeczywistości społecznej i materialnej przeżywa stan frustracji, stan porażki, zniechęca się do takiej formuły działania i na ogół dokonuje przewartościowania swoich dotychczasowych form aktywności. Zupełny liberalizm w wychowaniu może być czynnikiem sprzyjającym pełnemu rozwojowi dziecka, może jednak niekiedy prowadzić na margines życia społecznego, a czasami wręcz do wchodzenia dziecka w konflikt z prawem.

Swoboda w wychowaniu sprzyjająca optymalnemu rozwojowi dziecka postulowana była w różnych systemach edukacyjnych, jakie powstały w Europie i USA zwłaszcza w początku XX wieku. Na przykład w szkole J. Deweya (1936) była ona pewnym zaleceniem obowiązującym nauczyciela w organizowaniu przez niego przestrzeni edukacyjnej dla dzieci. Uczniowie mieli swobodę w wyborze form zajęć dydaktycznych, swobodę w kompletowaniu zespołu wychowawczego, w wyborze nauczyciela, w wyborze technik uczenia się i poznawania rzeczywistości. Kategoria swobody była szczególnie postulowania w wychowaniu estetycznym w koncepcji Arno Sterna (cyt. za: L Wojnar 1970). Autor ten wprost chronił dzieci przed jakimkolwiek wpływem na ich spontaniczną twórczość ze strony ludzi dorosłych, a zwłaszcza ochraniał swoich uczniów przed kontaktem ze sztuką stworzoną przez profesjonalnych artystów. Uważał, że dzieci mają nieskażoną, czystą wrażliwość estetyczną i twórczą wyobraźnię, która ujawnią się w różnych momentach ich aktywności. Tylko poprzez zapewnienie maksimum swobody w działaniach można wychować twórcze, wrażliwe osobowości. Jednak może być i tak, że dziecko mające spory margines swobody w funkcjonowaniu w szkole i w domu rodzinnym nie potrafi dokonać wyboru właściwych formy twórczej aktywności. Przechodząc od jednej formy na drugą, z tamtej zaś na kolejną nie utrzymując trwalszego zainteresowania jakąś z nich. Rozczarowuje się wynikami swojej działalności. Poszukuje nowych stymulacji osobowościowych. Znajdować może je niekied}' we własnej wyobraźni. Zamyka się wówczas na świat i przeżywa rzeczywistość ograniczoną do wewnętrznych doznań, myśli, emocji. Inni ludzie nie są mu tu potrzebni. Dziecko usuwa się na margines życia społecznego, nie potrafi nawiązać kontaktów z innymi osobami, a zwłaszcza z rówieśnikami. Jego świat ogranicza się do własnego pokoju, mieszkania, własnych zabawek, książek, których pilnie strzeże przed innymi. Tutaj swoboda w wychowaniu przyczyniła się w efekcie do ograniczenia dziecka.

Miast poszerzyć do obszaru prcr-y Bywa jednak ; : a] sytuacji, w których : flikt z prawem. Skra życiami dzieci ze szrc wa wśród rów:es r. •: kryminalnymi. Ich agresję przeciw rzez. świadomości kary -uświadamiają s::: e s dzialności za wyrze świadomości sank: . wchodzą one d: s:r_J znalazły się to warzy Można zatem a B. Nawroczyńskzez: - swoboda mogą r m osobowości, nieazec społecznego, a bywa w których uczeszą: :j Wydaje się. ze :s: Nie tylko diada: prr również kategorii na Pedagogika rrzyi naszych czasów jaki spod dominacji św-.a interwencję dorc sżyd tym w danej kultur zt wać zdrowie, lub nan szcza tak zwane — • Pedagogika prz ~z niezależnie od tez: amatorami w te; zz:s form zachowań cz.e nomicznego rozwoju innym i traktowa: z: ka przyzwolenia rze niającej skomplik: wa służyć pomocą p~ ~ Jest raczej pewnym 1

26