IMGs97

tli jednak także należy znaczenie aspektu prozodycznego taraetadycznego) w przyswajaniu języka, w tym szczególnie

felMjr cechujące się kreatywnym podejściem w nauczaniu języka pole-pp aa nauczaniu dzieci według ściśle zaprogramowanych wzorców zdań. B^NMiynywwajayą sobie określony zasób słów, z których później są budo-srane zdana według programu. Jednym z prekursorów tego podejścia był ŁA.C. Sicard (I ^42-i 322). Współcześni surdopedagodzy. opracowując metody łaeatywne w pracy z dzieckiem, nawiązują zwykle do generatywno-transfor-macyjnej gramatyki N. Chomsky'ego.

W podejściu imitatywaMU za punkt wyjścia nauki dziecka przyjmuje się mowę potoczna - mowę otoczenia. Język nie jest programowany. Wychodzi 3 bowiem z założenia, że dziecko drogą naśladownictwa prędzej czy póż-niej powinno się nauczyć wyrazów i zdań określających przedmioty, którymi się posługuje i symage, które przeży-wa. A. Lowe, powołując się na A.G. Befia 11847-1922), podkreśla, że pierwszym przedstawicielem tego właśnie umtatywnego podejścia był Brytyjczyk G. Dalgarno (1626-1687). Spośród znanych nam w kraju zwolenników tego podejścia należałoby wymienić m.in. G. ForcUtammera I 1861—1938), H. Herlina (1887-1930), M. Grzegorzewską 11888-1967).

Metoda reflektywna łączy cechy metod lmitatywnych ze ściśle ustaloną btaejBoaoą przyswajania przez dziecko niesłyszące materiału językowego ctarakteryzującą metody kreatywne. Jej najwybitniejszym propagatorem jest hs. Amony ran Lden Metoda macierzysta (maternal reflective method) jćgp autorstwa polega na rozwijaniu wypowiedzi dziecka w naturalnych sytuacjach: nauczycielka wprowadza te słowa lub zdania, które dziecko pragnęłoby wyraz: ć, przy czym zwraca uwagę na rytmiczność wypowiedzi dziecka. Wypowiedzi te są następnie zapisywane. Dziecko z pomocą nauczycielki wyfaywa reguły językowe w dwu etapach: najpierw w podanych na tablicy wypowiedziach własnych, a następnie podczas kon-aierswji- W Polsce podobną metodą jest metoda naturalno-gramatyczna Ireny siawowy-Wojnarowskiej (1926-1993)²⁷. Metoda ta łączy cechy metod p®»-ojatnujących rozwój języka i mowy dziecka oraz metod wykorzystujących naturalne potrzeby ucznia i wymagających dostosowania programu nauczania do naturalnych sytuacji, w jakich dziecko się znajduje.

Obok wymienionych trzech sposobów rozwoju języka, wyróżniamy trzy sposoby rozwoju umiejętności posługiwania się mową dźwiękową. Odwołują się one bezpośrednio do indywidualnych zdolności dziecka, do wykorzystywania fizjologicznych i psychologicznych oraz pedagogicznych mechanizmów usprawniania, kompensacji i korektury za pośrednictwem zmysłów: wzroku, słuchu, dotyku i kinestetyki. Podstawowym celem kompensacji w obrębie uszkodzonego analizatora słuchu, a także kompensacji uszkodzonego słuchu za pośrednictwem zmysłów dotyku, wzroku i czucia wewnętrznego, jest umożliwienie dziecku samokontroli, a więc sprzężenia zwrotnego dotyczącego wyrazistości artykulacji (akcent, melodia, rytmiczność), oraz jej korektury. W związku z tym celem, większość teoretyków i praktyków podkreśla znaczenie polisensorycznego podejścia w kształceniu niesłyszących. Bodźce dźwiękowe bowiem mogą być wykorzystywane bezpośrednio za pomocą zachowanych resztek słuchu oraz mogą być odbierane bezpośrednio za pomocą dotyku, np. przez „mówienie do ręki” bądź wyczuwanie drgań wibratorów. Artykułowane wypowiedzi słowne mogą być zatem postrzegane za pomocą słuchu, doznań kinestetycznych, dotykowych, za pomocą lustra artykulacyj-nego (zwolennicy opcji unisensorycznej nie będą jednak zalecali korzystania z lustra artykulacyjnego), magnetowidu.

Punktem wyjścia w procesie rozwoju mowy są: głoska, sylaba bądź całości językowo-słowne.

Metodę, która w początkowym etapie rozwoju mowy dźwiękowej uwzględniała głoskę (niem. Einzellaut) wprowadził Johannes Yatter²⁸ (1842-1916). Współcześnie jest ona kontynuowana w Stanach Zjednoczonych przez M. McGinnis²⁹. Zgodnie z tą metodą, zwaną association phoneme unit Miia£j

I.    S t a w o w y-W ojnarowska. Metoda naturalno-gramatyczna w » dzieci głuchych (założenia ogólne), [w:] 1. S t a w o w y-W ojnarowsk społeczna głuchych, ODN, Warszawa 1983.

J.    V a 11 e r, Dle reine Lautsprachmethode, Frankfurt 1911.

M. McG i n n i s, Aphatic chiłdren - identijtcalion and education by St hoclj Washington D.C. 1963.