IMG�02 (2)

Koncepcja I fbmaszewskiego f 1984J stanowi przykład normatywnego ujęcia jakości życia w psychologii, Zakłada on, że jakość życia jest tym wyższa, im większa jest zgodność jej rozwoju z procesem rozwoju świata. Bogactwo przeżyć, poziom świadomości, uczestnictwo w życiu społecznym, aktywność, twórczość stanowił) kryteria lej zgodności pozwalające ocenić jakość życia wszystkich ludzi. Zatem życic bogate we wrażenia jest jakościowo lepsze od monotonnego.

Jednakże większość filozoficznych koncepcji jakości życia, jak i teorii psychologicznych akcentuje subiektywny aspekt dobrostanu. Autorzy subiektywnych propozycji |Vcenhovcn 1991; Czapiński 1992] twierdzą, że różni ludzie są szczęśliwi z odmiennych powodów, a każdy z nich potrafi najlepiej ocenić jakość własnego życia, zgodnie z własnymi kryteriami oceny. Przedmiotem ich zainteresowania jest postawa wobec własnego życia, subiektywna ocena, określana jako poziom szczęścia i satysfakcji z życia, zadowolenie z życia i różnych jego sfer. Wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania poziomu zadowoleniu. mechanizmy decydujące o jego poziomic, a także jego konsekwencje stanowią cel badań.

Wśród mirtów filozoficznych związanych z doświadczeniem egzystencjalnym człowieka jakością jego życia, M. Woźniczka [2008] upatruje następujące: cgzystcncjalizm, personalizm, filozofia dialogu, fenomenologia, hermeneutyka. filozofia umysłu, kognitywistyka i funkcjonalizm. W podziale systematycznym filozofii, koncepcja .jakości życia” mieści się na pograniczu antropologii filozoficznej i etyki.

Wątpliwości filozoficzne mogą wynikać ze społecznej i kulturowej rela-tywności kategorii .jakości życia”. Są one spowodowane szerokim kręgiem zainteresowań filozofów uwzględniających konteksty ponadlokalnc. Ponadto brak jednolitości precyzowanych kategorii opisowych, ponieważ subiektywne poczucie satysfakcji z życia może być wyznaczane także przez dziejowo zmienne czynniki zewnętrzne [ibid.].

Jakość życia rozumiana może być także jako „kategoria filozoficzna określająca stopień, w jakim życic dostarcza człowiekowi zadowolenia w długim czasie” [Wawak 1998, s. 40].

Analizując kontekst jakości życia, badacze podejmują kwestie wewnątrz-konccpcyjnc. Dla przykładu, M. Straś-Romanowska [2005] pod uwagę poddaje relacje między jakością życia a jej poczuciem, a także tzw. „efekt patetyczny". w którym ujawnia się konflikt interpretacji uzyskanych w wyniku badań empirycznych z prawdami kulturowymi. Ponadto do trudności w postrzeganiu jakości życia należy między innymi identyfikacja relacji między warunkami obiektywnymi, czyli jakością świata a podmiotowymi, czyli jakością człowieka, a także udział czynników subiektywnych.

Badacze stosujący pragmatyczne podejście w badaniach zakładają, że jakość życia jest mało jednoznacznym zbiorem wskaźników, które podlegają zmianom pod wpływem transformacji w życiu jednostek lub całych grup społecznych. Jest ona utożsamiana z zadowoleniem z życia; „najczęściej to zadowolenie określane jest jako ocena różnych sfer własnego życia, jako stosunek przeżyć (doświadczeń) pozytywnych do przeżyć negatywnych, jako możliwości wykorzystania zasobów tkwiących w środowisku lub możliwości funkcjonalno-adaptacyjnych człowieka lub grupy społecznej (niekiedy dodaje się tutaj czynnik ekologiczny - dostępność pożądanych dóbr zawartych w środowisku)” [Kowalik 2000, s. 17]. Jakość życia jest sprowadzana do stopnia, w jakim zaspokojone są potrzeby ludzkie.

Do najpopularniejszych do niedawna kierunków analiz teoretycznych jakości życia zaliczane jest ujęcie zaproponowane przez M. Bacha i M. H. Rio-ux, następnie odmienna koncepcja J. M. Raeburn i 1. Rootman oraz opracowana przez L. Nordenfelta.

W ujęciu jakości życia M. Bacha i M. H. Rioux [1996] akcentowany jest brak prostego związku między warunkami życia a zadowoleniem z niego. Badacze ci są zdania, że aby móc analizować jakość życia, należy ją odnieść do kontekstu społecznego. Społeczna jakość życia może być określana przez możliwość samostanowienia (zależna od posiadanych zasobów środowiska), stopień demokratyzacji życia społecznego (ujmowany jako rozpoznawanie możliwości ludzkich i odpowiednie w stosunku do tych możliwości włączanie ludzi w życie zbiorowe, opierające się na współzależności, współdecydowaniu i współodpowiedzialności) oraz przez poziom równości społecznej (rozumianej jako posiadanie podobnych szans rozwojowych, niezależnie od posiadanych poglądów, potrzeb i systemów wartości, a także wzajemny szacunek). Społeczna jakość życia wzrasta wraz z wyższym poziomem występowania tych właściwości. M. Bach i M. H. Rioux przyjmują istnienie sprzężenia zwrotnego między społeczną i jednostkową jakością życia.

Odmienną koncepcję zaproponowali J. M. Raeburn i I. Rootman [1996], których zdaniem jakość życia to ekspresja tego, jak dobre jest życie. Jest ona wyrażona w uczuciach radości związanych z egzystencją człowieka oraz doświadczaniem istnienia w sensie fizycznym, psychicznym i duchowym. Radość może stanowić wynik poczucia przynależności do otoczenia w wymiarze dopasowania ogólnospołecznego, lokalnego i ekologicznego. Najwyższy poziom jakości życia cechuje jednostkę doświadczającą pełni własnej egzystencji, własnego rozwoju oraz akceptacji otoczenia [za: Kowalik 2000]. Za-

19