KI4

Hierarchie i status społeczny w Azji

*

Ludzie wywodzący się z egalitarnych społeczeństw są częstokroć nieświadomi znaczenia wyróżników pozycji społecznej w kulturach hierarchicznych. W czasie pięcioletniego pobytu w Singapurze zaprzyjaźniliśmy się z małżeństwem Amerykanów, które zapraszało nas kilkakrotnie na kolację. Na pierwszym przyjęciu było obecnych kilka par Singapurczyków, ale nikt z miejscowych nie przyjął ponownego zaproszenia.

Amerykanie ci nie mieli zielonego pojęcia, dlaczego ich singapurscy przyjaciele nie przyszli do nich więcej na kolację, ale my z żoną wiedzieliśmy. Otóż tak się złożyło, że akurat ci jankesi byli zdecydowanymi egalitarystami. Lubili, kiedy służąca siadała z nimi do stołu. Z kolei Singapurczycy, podobnie jak większość Azjatów, szanują autorytety, cenią hierarchie, przywiązują wagę do klarownych różnic w statusie społecznym. Czując się nieswojo przy jednym stole z filipińską służącą, nic nie powiedzieli, tylko po prostu następnym razem zostali w domu.

Szczególne trudności z robieniem interesów w wysoce hierarchicznych kulturach miewają Skandynawowie, jako najwięksi na świecie egalitaryści. Niedawno jeden z moich współpracowników pochodzący z pewnego kraju skandynawskiego odwiedził naszych dobrych znajomych w Bangkoku. Svend grzecznie wymienił uściski dłoni z gospodarzem i gospodynią, a następnie podał rękę również ich młodej tajskiej służącej. Ku wielkiemu zdumieniu Svenda, dziewczyna natychmiast zalała się łzami, wybiegła z przedpokoju i przez cały wieczór pochlipywała w swoim pokoju.

Nasi przyjaciele z Bangkoku to para tajsko-amerykańska. Uprzejmie wytłumaczyli Svendowi, że jako farang — biały cudzoziemiec — automatycznie obdarzony był wysokim statusem, natomiast służba domowa zajmuje tu niższą pozycję w hierarchii społecznej. W Tajlandii ludzie tak odlegli od siebie pod względem statusu społecznego nie podają sobie rąk, toteż kiedy Svend chwycił dłoń służącej, pomyślała, że sobie z niej kpi, i poczuła się kompletnie upokorzona.

Ostry podział między egalitarnymi i zhierarchizowanymi społeczeństwami może stanowić niewidzialną barierę utrudniającą handel międzynarodowy. Handlowcy z kultur cechujących się bezpośredniością w obejściu często nie wiedzą, jak okazać respekt osobom o wysokiej randze pochodzącym z kultur ceremonialnych, którzy łatwo się obrażają, kiedy odczuwają coś jako lekceważenie.

Najistotniejsze dla eksporterów i zawierających inne transakcje nn dzisiejszym rynku światowym jest to, że nieuwzględnianie różnic kulturowych nie stanowi możliwego do zaakceptowania usprawiedliwienia niepowodzeń. Przykład 5.2 pokazuje, jak można zaprzepaścić interes przez zignorowanie tych różnic.

Przykład 5.2. Jak obrazić egipskiego klienta

Duża, zaawansowana technologicznie firma produkcyjna z Kanady była bardzo zaangażowana w negocjacje z pewną egipską spółką państwową. Wiceprezes Paul White z przyjemnością dowiedział się, że szef mającej siedzibę w Kairze spółki egipskiej stanie na czele delegacji, która ma przyjechać do Toronto z zamiarem zakończenia negocjacji.

White był jeszcze bardziej zadowolony, kiedy dr Mahmud Ahmed po przybyciu dał wyraźnie do zrozumienia, że rokowania dobrze posuwają się naprzód i że można się spodziewać pomyślnego ich zakończenia. Poza wszystkim, kontrakt ten był największym i najbardziej rentownym interesem, nad jakim firma White’a pracowała w tym czasie.

Dobrze świadom znaczenia budowania dobrych stosunków, Paul zaprosił delegację egipską na eleganckie przyjęcie bufetowe w prestiżowym Grand Hotelu, na którym dr Ahmed był gościem honorowym.

Dr Ahmed był jak zawsze czarujący i uprzejmy, kiedy po przybyciu na bankiet serdecznie witał się z Paulem. Po kilkuminutowej pogawędce Kanadyjczyk zaprowadził swego głównego gościa do stołu z napitkami, na którym stały wina, mocniejsze trunki, soki owocowe i inne napoje bezalkoholowe. „Co mogę panu zaproponować, doktorze Ahmed?” — zapytał.

„Och, na razie nic” — odpowiedział Egipcjanin z uśmiechem. Obaj panowie konwersowali miło przez chwilę o sporcie, muzyce i innych wspólnych zainteresowaniach, po czym White zaprowadził gościa do bufetu obfitującego w przysmaki, które — jak się dowiedziano — dr Ahmed szczególnie lubił. Paul był szczerze zdziwiony, gdy dr Ahmed ponownie uprzejmie odmówił, oświadczając, że nie jest głodny.

Zaintrygowany brakiem zainteresowania gościa jedzeniem i piciem, kanadyjski gospodarz zastanawiał się, w czym problem. Potem jednak został wciągnięty w rozmowę przez innych gości i nawet nie zauważył, że dr Ahmed wcześnie wyszedł z przyjęcia.

Nazajutrz podczas sesji negocjacyjnej dr Ahmed był chłodny i sztywny. Nic uczyniono w ogóle żadnych postępów na drodze do porozumienia. Po

51