klucz3

Społeczny obraz świata w fotografii 67

strujemy treści wyabstrahowane z kontekstu czasowo-przestrzennego, które są stale i trwale w zmiennej, niepowtarzalnej i nie powtarzającej się wiernie rzeczywistości postrzeganej. Można je określić jako względnie trwale ideali-zacje rzeczywistości, powstające pod wpływem napływających informacji, modyfikowane i utrwalone przez te informacje. Stanowią one pomoc w poznawaniu i interpretowaniu świata i decydują o tym, na co zwrócimy uwagę, a czego nie zauważymy. Każdy przekaz wizualny w komunikacji społecznej ma złożony charakter w swojej strukturze i formie. Zawiera też więcej niż jedno tzw. preferencyjne, dominujące odczytanie (czyli takie, jakie autor chciałby, aby odbiorca odczytał i zaakceptował). Oznacza to, że przekazy te są polisemiczne, tzn. mają różny potencjał znaczeń i sensów. Już same reakcje na fotografie mówią wiele o osobie odczytującej. Każda reakcja jest indywidualnie unikatowa, oparta na charakterze osobowości, przeszłych doświadczeniach, wychowaniu, socjalizacji, oczekiwaniach, nastawieniach i odczuciach (Olechnicki, Szlendak 2002: 20). Sposoby odczytywania przekazów obrazowych w połączeniu z cechami demograficznymi odbiorców, ich repertuarem kulturowym, wiedzą społeczną stają się bogatym materiałem do dalszych studiów i analiz, zwłaszcza na polu naukowych dociekań młodej subdyscypliny, jaką jest socjologia wizualna.

Drugim obszarem, w którym fotografia - w odróżnieniu od wyżej wskazanego - jest już samodzielnym i autonomicznym materiałem badawczym, jest analiza zawartości i treści fotografii. Fotografie traktowane są jako dokumenty będące nośnikami informacji o strukturze społeczeństw, kultur, wzorach zachowań, modelach interakcji, wartościach i normach. Analizy fotografii i szerzej obrazów' znalazły szerokie zastosowanie. Wystarczy wymienić analizy' reklam, wystaw' artystycznych, ilustracji książkowych itp. Rośnie też popularność analiz fotografii prasowej.

Wszelkie analizy przekazów' w'izualnych rodzą pytanie, jak rzetelnie, w' sposób zobiektywizowany przekształcić język obrazu na język werbalny i dodatkow'0 zobiektywizowany naukowo.

1. Analiza treści i zawartości fotografii - propozycja klucza kategoryzacyjnego

Klucz kategoryzacyjny do analiz fotografii jest próbą stworzenia interpretacyjnej techniki badawczej, którą mogłaby posiłkować się socjologia wizualna. Klucz kategoryzacyjny to narzędzie badawcze składające się z kategorii tematycznych, strukturalnych lub formalnych, wykorzystywane jako systematyczna, w' miarę obiektywma matryca do właściwej analizy'. Opracowany poniżej jest przykładem klucza strukturalno-formalnego. Poszczególne