LastScan13 (7)

pojawienie się wielkiej liczby nowych „znaków” (świątyń, altanek, chatek i itp.), personifikujących pojęcia romantyczne. I tak na przykład w polskim parku romantycznym w Puławach, należącym do księżnej Czartoryskiej, a także w jej parku w Arkadii powstały ołtarze Miłości, Przyjaźni, Nadziei, Wdzięczności i Wspomnień. Stała tam także chatka gotycka poświęcona Melancholii.

Nikomu nie sprawi większego trudu porównanie tych budowli do podobnych pomników w Pawłowsku, Gatczynie, Carskim Siole i innych miejscach.

Znamienne jest wszakże, że świątynie te przybrały pewne cechy znaczeniowe „naturalnej” percepcji owej symboliki. W świątyniach Przyjaźni były urządzane kąciki do biesiad, w świątyniach Miłości wyznaczano sobie miłosne spotkania itp. Czymś nader charakterystycznym może być tutaj na przykład wypowiedź N. Lwowa, dotycząca przeznaczenia świątyni Słońca: „Na marginesie książki traktującej o sztuce ogrodowo-parkowej, autorstwa Hirschfelda, nakreślił on [N. Lwów — D.L.] rysunek przedstawiający świątynię Słońca — i nie po to tylko, że Słońcu poświęcona była, ale i po to, by w najpiękniejszej porze lata słońce zasiadało w tym domu swoim, czy też zachodziło do niego na spoczynek. Taka świątynia powinna by być zbudowana na przestrzał, a środkiem jej powinien być portal z nadprożem, oba łuki którego zamykałyby się ścianą, a do nich ze stron obu przytykałby las. Lecz kiedyż znaleźć na to czas? Kiedyż sposobność?”⁴⁴.

Doszło wreszcie do tego, że pewne powstałe samoistnie zakątki ogrodu zaczynały być traktowane na sposób swoiście alegoryczny bądź symboliczny. Nawet kierunek ścieżek czy bieg strumieni dawał pożywkę licznym skojarzeniom i sztucznym, niekiedy wręcz wydumanym koncepcjom. Przyrodę interpretowano poprzez pryzmat sentymentalnych pomysłów. Symptomatyczny jest tutaj wiersz N. Lwowa zatytułowany Strumyczki (1787): ,,[...]Pasterz, co po pasterce trwał w żałobie,

Powiadał, że strumyki dwa przyjazne sobie W dążeniu wprzód Społem się zbiegły,

Tak, iż strumieniem jednolitym ciekły,

Śród łąki tor wysiekły

Wpatrzone w cel odległy W bezmiernej toni wód.

Wtem groźna góra drogę im zamyka I strumyka

Na dwoje znowu bieg rozłączy,

Doliną jeden z nich popłynął,

Drugi z mozołem po głazach się sączy,

I źląc się na drogi zwężenie,

Głazy, gałęzie i korzenie,

Burzył się, szemrał, bieg swój mącił,

—    Dałbyś strumyku spokój, pęka głowa,

Tak hałasować to przesada...

—    Posłuchaj, co tam za górą się chowa —

Strumyczek dźwięcznie doń zagada, —

To na mój zew druga połowa Mego ja odpowiada”⁴⁵

Zasługuje na uwagę jeszcze jeden memorialno-emblematyczny rys parków romantycznych: chęć do uwiecznienia w nich pamięci co znamienitszych bywalców. Żona Pawła I Maria Fiodorowna pragnęła utrwalić w swoim Różanym Pawilonie pamięć o przebywających w Pawłowsku poetach, pisarzach i malarzach. Specjalnie założony w Różanym Pawilonie album służył gościom parku do notowania w nim swoich wrażeń: malarze malowali na jego stronicach niewielkie akwarele i robili szkice, poeci wpisywali weń wiersze lub złote myśli. W Różanym Pawilonie odbywały się zebrania niedzielne, na których czytali swoje wiersze m. in. tacy twórcy, jak Niele-dinskij-Mieleckij, Gniedicz, Pleszczejew, I. Dmitriew, S.N. Glinka, Batiusz-kow, G. Dierżawin, P. Wiaziemskij, Żukowski, Karamzin, Krylów i wielu innych. Ogród był jakby „uświęcony” pamięcią o swoich bywalcach, nie pozostał „nieczuły” dla swojej upoetycznionej historii. Jest to nadzwyczaj ważny moment. W okresie romantycznym wzrosło „poetyckie udokumentowanie” ogrodów: ogród stawał się „świadkiem poetyckim”.

Mimo to emblematyka o tradycyjnie znaczeniowym charakterze w ogrodach i parkach doby preromantycznej i romantycznej wyraźnie usuwa się na drugi plan. Zaś na pierwszym plasują się uczucia osobiste, które zmieniają odpowiednio znaczeniowość emblematów.

55. Jur.

tatarska

„Na rysi

wykona

przez p

Rebera,

widzinr

jurtę

tatarską

obwieś;

matami

i kilima

(uwaga