lichtarski (13)

26 1. Prtcdmiot i cwołocja Maki o pradłiębionłww

i z niego na rynek. Uwypukla się tu funkcję przedsiębiorstwa, polegającą na służeniu cudzym potrzebom. Interesy pracodawcy i pracobiorcy podporządkowuje się w ten sposób rynkowi. Wadą podejścia marketingowego - chociaż ma ono charakter podstawowy — jest to, że nic uwzględnia w dostatecznym stopniu elementów techniczno-produkcyjnych.

Podejście ekologiczne zwraca uwagę na to, że rozwój przedsiębiorstwa zależy od utrzymania równowagi środowiska, w którym funkcjonuje. Zakłada się w nim, że przedsiębiorstwo w swoich decyzjach i działaniach ten problem uwzględnia. Ma ono charakter jednostronny, ale z czasem problemy funkcjonowania i rozwoju przedsiębiorstwa coraz częściej będą rozpatrywane również z tego punktu widzenia.

Z przedstawionych tu koncepcji najbardziej kompleksowo opisują i objaśniają przedsiębiorstwo podejścia: czynnikowe, decyzyjne, systemowe i marketingowe [2, s. 15-67]. W nauce o przedsiębiorstwie może znaleźć dla siebie miejsce każde z nich.

Problemem teoretycznym istotnym w nauce o przedsiębiorstwie - podobnie jak w innych — jest zagadnienie sądów wartościujących. W tej sprawie nie ma jednolitości: neguje się potrzebę sądów wartościujących w nauce - ale również twierdzi się, że w naukach ekonomicznych od początku do końca należy stosować wyraźne oceny [3]. Sądy wartościujące dzielimy na ogólne i konkretne. Sądami ogólnymt będą np. twierdzenia: „rozwój ekonomiczny jest pożądany", „istnienie bezrobocia jest złem społecznym", „inflacja jest zjawiskiem niepożądanym", „ta płaca jest sprawiedliwa", „takie podatki są uzasadnione" itp. W tych sądach można się jednak dopatrywać pewnych uwarunkowań czasowych i systemowych; nazywamy je jednak pierwotnymi, bo nie mają konkretnego odniesienia.

W nauce o przedsiębiorstwie procesy gospodarowania opierają się na sądach wartościujących. Są to sądy konkretne, głównie o charakterze wtórnym. Polegają one głównie na wykazaniu, że zastosowanie danej metody — w porównaniu z inną — przynosi wyższy stopień realizacji oclu. Podobny charakter ma wnioskowanie, że przy danym kryterium i warunkach ograniczających osiągnie się takie, a nie inne optimum. Są to sądy konkretne, wynikające z procesu ludzkiego poznania, nie zaś sądy absolutne. W innych bowiem warunkach, przy tym samym kryterium, otrzyma się inny wynik. Takim samym uwarunkowaniom mają podlegać sądy ogólne oparte na zasadzie racjonalności E. Heinen uważa, że wypowiedzi na temat gospodarki przedsiębiorstwa są wypowiedziami rzeczowymi (konkretnymi), które opisują rzeczywiste zdarzenia^ wyjaśniają lub pomagają tę rzeczywistość kształtować. Uważa on, że ten pogląd podziela większość autorów zajmujących się tą dziedziną wiedzy [1, s. 26].

Istnieją też autorskie sądy wartościujące (poszczególnych autorów). Mają one charakter subiektywny, chociaż wynikają z obserwacji i badania rzeczywistości. Są to bowiem sądy indywidualne Każdy autor na podstawie własnego doświadczenia może mieć swój własny, odmienny sąd [6, s. 42],

W nauce o przedsiębiorstwie jest wicie sądów przeciwstawnych. One to właśnie wynikają z badania rzeczywistości w określonych warunkach i czasie, np. że wydajność pracy rośnie wskutek podziału pracy oraz że kooperacja zwiększa wydajność; tak samo pruwdziwc są sądy. żc małe przedsiębiorstwo prywatne jest efektywne i że koncern jest efektywną formą przedsiębiorstwa. Każde z tych twierdzeń jest prawdziwe w określonych warunkach

Z tych rozważań wynika, żc w w nauce o przedsiębiorstwie jest miejsce głównie dla wtórnych sądów wartościujących. Nie wyklucza to sądów autorskich, pod warunkiem jednak, że nie będą one przedstawiane jako ogólna i jedyna prawda.

Literatura

[1]    Hciocn E: Elnfithrung in Se BeulełuwiruchaflsUhre. Wyd. 9. Wiesbaden: Gablcr 1989.

[2]    Hopfenbcck W.: Allgtmem* Bciriehswiruekafts- unJ Managemenulehre. Munchen: Modernę Industrie 1989.

[3]    Płjejtki l: Kształtowanie procesu rozwoju. Racjonalnałł polityki. Wmuwi. PWH 1913.

[4]    RilTec 11: Gegemtand. Mtthodtn und Konzepte der BetriebswirtscKafułehre W: Wahlem Kompendium der BetnebswirtsdtaftileJire. T. 1. Munchen Wahka Vertag 1989.

[J] RokiU I.: Ekonomia i orgtuteacja przedsigbiontw przemysłowych. Katowice: AE 1976.

[6] Wóbe G.: Emfuhmng in Se Altgemeine Betriebiwtrtschaftslthre. Wyd. II. Munchen: Wahlen Yerfsg 1973.

Kilka słów o powstaniu nauki przedsiębiorstwie

Nauka o przedsiębiorstwie powstała dopiero w XX wieku. Wcześniejsze opisy i badania dotyczyły tylko przedsiębiorstw handlowych. Niemieccy autorzy łączą jej powstanie z utworzeniem wyższych szkół handlowych w niemieckim obszarze językowym w roku 1898. Genezę tej nauki trzeba łączyć z rozwojem przemysłu i zwiększeniem zainteresowania procesami gospodarczymi zachodzącymi w tym dziale gospodarki narodowej. Rozwój przemysłu był jednocześnie podstawą do wyłonienia się nauki o przedsiębiorstwie (w jej pierwotnej postaci) i klasycznej teorii organizacji i zarządzania. Tc dwie dyscypliny naukowe zazębiły się, a w niemieckim obszarze językowym występowały w formie jednolitej nauki o przedsiębiorstwie.

Jako prekursora nauki o przedsiębiorstwie wymienia się J. Savary'cgo. Jest to autor pracy (wydanej w 167S r.) pi Lr parfait negociani. Książka ta „...była