lichtarski (184)

368 1. Wtpółpng przedijębiontw> i innymi podmiotami gcnpodłrc.-yrr.i

się przypadki funkcjonowania izb o zasięgu ogólnokrajowym. Niezależnie od tego tworzone są krajowe związki izb gospodarczych, a więc występuje tu hierarchiczna. dwustopniowa struktura izb.

Zakres przedmiotowy działalności izb i ich związków jest zwykle również bardzo rozległy, przy czym w części składają się nań zadania koordynacyjne w różnych dziedzinach (np. handlu zagranicznym, polityki zatrudnienia i płac, organizacji i zarządzania, ochrony środowiska itp.), nakładane przez organy państwa, w części zaś powierzone im przez same przedsiębiorstwa. Ta forma organizacyjna koordynacji działalności przedsiębiorstw stanowi więc swoistą płaszczyznę konfrontacji i eliminowania ewentualnych kolizji interesów państwa, regionu i przedsiębiorstw oraz uzgadniania działań tym interesom podporządkowanych.

W Polsce w okresie powojennym, obok izb rzemieślniczych grupujących w układzie terytorialno-administracyjnym cechy i spółdzielnie rzemieślnicze, istniała powołana dekretem z 1949 roku Polska Izba Handlu Zagranicznego. Nie było natomiast regionalnych (wojewódzkich) izb gospodarczych, formalnie zaś funkcje koordynacji w układach terytorialno-administracyjnych w odniesieniu do przedsiębiorstw miały spełniać terenowe organy administracji gospodarczej państwa.

Idea powołania na nowo izb gospodarczych w Polsce została sfinalizowana 30 maja 1989 roku wprowadzeniem ustawy o izbach gospodarczych [6]. Ustawa ta stanowi, że izby gospodarcze mogą zrzeszać podmioty gospodarcze prowadzące działalność gospodarczą, z wyjątkiem osób fizycznych prowadzących taką działalność tylko jako zajęcie uboczne. Izba może być utworzona, jeżeli inicjatywę zgłosi co najmniej 50 podmiotów gospodarczych, zwanych założycielskimi, na obszarze działania tworzonej izby, obejmującym obszar województwa. Jeśli terytorialny zasięg działania izby, przekracza — co jest możliwe — obszar województwa, liczba założycieli powinna wynosić przynajmniej 100. Warto w tyra miejscu zauważyć, że w odróżnieniu od rozwiązań typowych w innych krajach, rozstrzygnięcie przyjęte w Polsce respektuje zasadę dobrowolności uczestnictwa jednostek gospodarczych w izbach.

Izba gospodarcza została określona jako organizacja samorządu gospodarczego, reprezentująca interesy gospodarcze zrzeszonych w niej podmiotów w zakresie ich działalności wytwórczej, handlowej, budowlanej lub usługowej, szczególnie wobec organów państwowych. W związku z tym izbie gospodarczej przysługuje prawo do wyrażania opinii o projektach rozwiązań odnoszących się do funkcjonowania gospodarki, uczestnictwa w opracowaniu takich projektów oraz oceny wdrażania i funkcjonowania przepisów prawnych dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej. Ustawa dopuszcza ponadto, obwarowaną pewnymi warunkami, możliwość powierzenia izbie gospodarczej określonych zadań zastrzeżonych w przepisach prawa dla administracji państwowej. Może do tego dojść na wniosek lub za zgodą izby w drodze decyzji Rady Ministrów.

Oznacza to możliwość występowania organu wykonawczego izby — którego nazwy, zadań itp. ustawa nie określa — w podwójnej roli: jako organizacji przedsiębiorstw, reprezentującej ich interesy, i organu administracji państwowej. Rozwiązanie to jest ze swej natury kontrowersyjne, gdyż może powodować trudne do usunięcia kolizje interesów na forum izby (zjawiska takie pojawiły się w podobnych okolicznościach: dwoistej roli zjednoczeń i zrzeszeń obligatoryjnych).

W krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej, gdzie izby gospodarcze stanowią wielozadaniową formę integracji branżowo różnorodnych przedsiębiorstw w układach terytorialnych (terytorialno-administracyjnych), powszechnie znaną i równolegle występującą formą związków przedsiębiorstw o charakterze koordynacyjnym są zrzeszenia branżowe [2, s. 106]. Grupują one zazwyczaj przeważającą (jeśli nie pełną) liczbę przedsiębiorstw określonej branży w skali całego kraju na zasadzie dobrowolności uczestnictwa. W branżach o dużej liczbie średnich i małych przedsiębiorstw możliwe są zrzeszenia o zasięgu regionalnym, które z kolei tworzą zazwyczaj wspólne reprezentacje krajowe.

Istotną cechą tego typu związków przedsiębiorstw jest także ich względnie trwały charakter i powoływanie — w celu prowadzenia działalności koordynacyjnej — odpowiednich organów. Są to z reguły zgromadzenia uczestników (członków) zrzeszeń, w których zasiadają ich przedstawiciele (reprezentanci), zarządy oraz podległe im biura. Uczestnicy zrzeszeń zachowują odrębność ekonomiczną, prawną i organizacyjną — a więc pełnię mocy ma tu zasada, że organy zrzeszeń nic mają żadnych uprawnień władczych wobec członków oraz że wykonują one tylko te zadania i w takim zakresie, jak to wynika z uprawnień im przyznanych, uzgodnionych na forum zgromadzenia członków. Działania organów zrzeszeń często nie ograniczają się do koordynowania (uzgadniania) działań w fazie przeddecyzyjnej, lecz podejmują one także stosowne decyzje i zajmują się ich wykonaniem - wymaga to jednak każdorazowo zgody kierownictwa zrzeszonych przedsiębiorstw

Zakres przedmiotowy wspólnych działań przedsiębiorstw, podejmowanych w ramach zrzeszeń branżowych, jest zwykle rozległy i zróżnicowany, stosownie do konkretnych potrzeb (oczekiwań) i możliwości [3]. Istnieje tu pewne podobieństwo do zakresu przedmiotowego działań izb gospodarczych, a w konsekwencji i częściowa substytucyjność tych form integracji Ważną grupę zadań ugrupowań branżowych stanowi reprezentowanie interesów zrzeszonych przedsiębiorstw (w różnych możliwych formach) wobec centralnych i lokalnych organów władzy i administracji państwowej, dostawców, odbiorców i organizacji społecznych, a więc wobec wszystkich instytucji otoczenia

Odrębną, wewnętrznie bardzo zróżnicowaną grupę zadań zrzeszeń stanowi uzgadnianie i ewentualne podejmowanie działań skierowanych na rozwiązywanie wewnętrznych problemów gospodarczych branży z zakresu praktycznie wszystkich dziedzin działalności przedsiębiorstw; na ogół działalność ta skupia się w tych, w których ujawniają się ich wspólne (zgodne) interesy. Zrzeszeniowa