lichtarski (180)

360 8. Wipótpnua pfmdtigbiootwt z innymi podmiotami goipodłrczymi

nymi przedsiębiorstwami jest umowa franchisingu Forma ta polega na tym, że dawca systemu (sprzedaży) na podstawie długookresowej umowy odstępuje odbiorcy, za określoną opłatą, prawo — i jednocześnie nakłada obowiązek — sprzedaży dokładnie ustalonych w umowie towarów i/lub usług, przy zastosowaniu nazwy, znaku towarowego i odpowiedniego wyposażenia punktów sprzedaży w ramach istniejącego systemu zbytu.

Szczególną postać obrotu towarowego między przedsiębiorstwami wytwórczymi stanowi kooperacja produkcyjna, stanowiąca część składową zaopatrzenia materiałowo-technicznego i obejmująca — na podstawie umów kooperacyjnych między dwoma lub więcej przedsiębiorstwami produkcyjnymi — dostawy zespołów, podzespołów, półfabrykatów i części wytworzonych na specjalne zamówienie odbiorcy.

W warunkach systemowych i prawnych sprzyjających racjonalizacji więzi kooperacyjnych (ograniczenie administracyjnej ingerencji państwa, własnościowa i ekonomiczna autonomia przedsiębiorstw, dopuszczenie zasady swobody kontraktowej w szerszym zakresie itd.) należy oczekiwać wyraźnego wzrostu znaczenia rachunku ekonomicznego w podejmowaniu decyzji o współpracy, zwłaszcza w jego bardziej rozbudowanej postaci. Uwzględnia on bowiem nie tylko możliwość porównania kosztów wytwarzania we własnym zakresie z kosztami zakupu .elementów kooperacyjnych” powiększonymi o koszty transportu, ale także inne skutki ekonomiczne tych decyzji (np. związane ze zmianami wielkości produkcji, inwestowaniem, zawodnością dostaw, zmianami jakości produkcji itd.) [7. i 97].

Nic wszystkie jednak przesłanki decyzji kooperacyjnych dadzą się uwzględnić w rachunku efektywności ekonomicznej, choć ich wpływ na wyniki działalności przedsiębiorstwa może być niekiedy bardzo istotny.

Nic bez znaczenia pozostaje (choć w stopniu znacznie mniejszym niż w minionym okresie) skuteczność kooperacji, tzn. możliwość uzyskania w jej ramach odpowiednich elementów (w połączeniu z możliwą do zaakceptowania ich niezawodnością). Ważną przesłanką decyzji kooperacyjnych będzie ich związek z podstawą, na której przedsiębiorstwo chce oprzeć swoją pozycję konkurencyjną i przyszłe sukcesy. Jeśli podstawą taką jest np. jakość lub szybkość dostaw, to staje się istotne rozpoznanie, czy i jak będzie na to wpływać decyzja o zakupie pewnych elementów w ramach kooperacji bądź wykonywaniu ich wc własnym zakresie. W różnych sytuacjach wpływ ten może być różny. Jeśli punktem wyjścia do umacniania pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa mogą być wyniki własnych prac badawczo-rozwojowych, przemawia to za ograniczeniem zakresu kooperacji, choć -nie są też wykluczone rozwiązania polegające na odsprzedaży patentów kooperantom zewnętrznym na warunkach nie zagrażających pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa. Podobnie może oddziaływać kolejna przesłanka decyzyjna: dysponowanie kadrą o wysokich, unikatowych kwalifikacjach. Ważnym elementem (czynnikiem) wyboru może być także stopień konkurencji między potencjalnymi dostawcami elementów kooperacyjnych. Dla odbiorców wygodna jest np. współpraca z silnie od nich uzależnionymi, małymi, wyspecjalizowanymi dostawcami. Układy kooperacyjne z wieloma dublującymi się i łatwymi do zastąpienia kooperantami należą do najsprawniejszych i, mimo często niewielkiej skali dostaw od poszczególnych kooperantów, bywają tańsze.

Każde przedsiębiorstwo, obok zapotrzebowania na współpracę produkcyjno-•handlową w zakresie zaopatrzenia, kooperacji produkcyjnej i zbytu, w obrębie swej działalności podstawowej wykazuje w mniejszym lub większym stopniu zapotrzebowanie na różnego rodzaju świadczenia (roboty, usługi, dostawy itp.) o charakterze specjalistycznym w takich dziedzinach działalności, jak:

—    badania i rozwój (b + r) oraz techniczne przygotowanie produkcji (tpp),

—    inwestycje,

—    działalność pomocnicza (gospodarka narzędziowa, remontowa, energetyczna, wodno-ściekowa itp.),

—    pozaopcracyjna działalność socjalno-kulturalna,

—    doskonalenie organizacji i zarządzania itd.

W wymienionych tu, podobnie jak i w innych zakresach obrotu gospodarczego, istotnym czynnikiem racjonalności więzi między przedsiębiorstwami jest oparcie ich na zasadach rynkowych oraz kontraktowej swobodzie stron. Powinno to umożliwić egzekwowanie (w dostatecznym zakresie) interesów ekonomicznych odbiorcy oraz wymuszenie racjonalności działań dostawcy (wykonawcy).

Omawiane dotychczas formy współpracy przedsiębiorstw w różnych dziedzinach działalności miały tę wspólną cechę, że jej przedmiotem były odpowiednie świadczenia jednych przedsiębiorstw na rzecz innych. W różnych dziedzinach działalności może dochodzić ponadto do współdziałania o innym charakterze, którego przedmiotem mogą być wspólne przedsięwzięcia lub wspólne urządzanie przedsiębiorstw.

Przykłady wspólnych przedsięwzięć o charakterze funkcjonalnym, tzn. bez tworzenia wspólnych urządzeń i związanych z tym elementów strukturalnych, mogą stanowić

•    zlecanie, organizowanie i finansowanie prac badawczo-rozwojowych czy normalizacyjnych,

•    dokonywanie zakupów surowców, materiałów itp.,

•    organizowanie konferencji, sympozjów i akcji szkoleniowych,

•    podejmowanie i „pilotowanie" wystąpień np. do władz lokalnych i/lub centralnych, organizacji społeczno-politycznych, mające na celu prezentację i ochronę wspólnych interesów,

•    wspólne t/lub uzgodnione działania odnoszące się do rynku zbytu, np. dotyczące akcji wystawienniczo-rcklamowycb, cen, terytorialnego podziału rynku, wielkości produkcji i sprzedaży itp.