lichtarski (84)

168 4, Pottngtł i dńitłlaołć ęoipodłrea pc«dsKbionn

Do niekorzyści z koncentracji działalności wyspecjalizowanej można zaliczyć:

•    długie cykle inwestycyjne, a więc stosunkowo wysokie straty z powodu zamrożenia nakładów,

•    większe straty w razie awarii i przerw remontowych,

•    znaczną inercję i trudność wprowadzania zmian (wynikającą przede wszystkim stąd, że przyczyna zmiany musi być na tyle poważna, by przeważyć wymiecione korzyści dużej skali działalności osiągane tyłko wtedy, gdy nic zachodzą istotne zmiany),

•    duże odległości (promienie) współpracy, np. dostaw od rozproszonych dostawców łub do rozproszonych odbiorców czy dowozu pracowników,

•    utrudnione rozumienie i akceptację problemów przedsiębiorstwa przez jego pracowników (alienacja),

•    niedocenianie małych korzyści i małych strat,

•    większą uciążliwość dla otoczenia, a często także dla pracowników.

Wszystkie te czynniki występują w warunkach koncentracji sensu striclo, choć ich znaczenie może być różne, zależnie od tego, jakiego rodzaju działalność podlega tej koncentracji (np. produkcyjna, handlowa czy usługowa). Część z tych czynników, zwłaszcza mniej związanych z techniką i organizacją realizacji owej koncentrowanej sensu striclo działalności, występuje również w warunkach koncentracji sensu largo.

Podstawowe pozytywnie oddziałujące czynniki dywersyfikacji działalności, a więc koncentracji działalności niejednorodnej, to [2; 4, s. 103; 5, a 106-107]:

=> możliwość trwania i wzrastania przedsiębiorstwa, gdy dochodzi do nasycenia dotychczasowych rynków, „schyłku życia” dotychczasowych wyrobów czy spadku zapotrzebowania na dotychczasową działalność z innych przyczyn,

=> możliwość przetrwania dekoniunktury w jednej dziedzinie dzięki dochodom z innej działalności,

=* osiąganie obniżki niektórych kosztów pośrednich, np. dzięki pełniejszemu wykorzystaniu pozostających w dyspozycji powierzchni i niektórych pracowników o wysokich kwalifikacjach,

=> duże możliwości zmiany oferty rynkowej,

=> zadowolenie pracowników (zwłaszcza koncepcyjnych) i możliwość pozyskiwania nowych, wartościowych kadr dzięki atrakcyjności i różnorodności problemów,

możliwość uniknięcia restrykcji antymonopolowych,

=> możliwość efektywnego, rokującego dobre perspektywy zainwestowania dochodów z dotychczasowej działalności, gdy ta nic powinna być rozwijana (np. ze względu na nasycenie rynku czy schyłkową fazę rozwoju produktu).

=* uzyskanie efektów syncrgicznych na rynku. np. dzięki pełniejszemu wykorzystaniu własnej sieci handlowej i marki lub dzięki możliwości przedstawienia oferty wyrobów lub usług komplementarnych.

Dywersyfikacja ma oczywiście i wady, a są nimi zwłaszcza:

•    niemożność uzyskania większości wymienionych korzyści z koncentracji produkcji wyspecjalizowanej,

•    trudności w zarządzaniu,

•    łatwość „przekroczenia progu kompetencji” i prowadzenia niektórych dziedzin bez niezbędnej dozy profesjonalizmu.

Znaczenie tych wad ujawniło się z dużą mocą w ostatnich latach i spowodowało wygaśnięcie mody na dywersyfikację w gospodarce światowej.

Koncentracja działalności wyspecjalizowanej i dywersyfikacja działalności mogą więc przynieść różne korzyści i niekorzyści, zwłaszcza zaś zagrożenia. Dobrze jest więc łączyć je tak. by najpełniej wyzyskać korzyści i uniknąć zagrożeń, a bywa to możliwe, gdy działalność wyspecjalizowaną koncentruje się (sensu stricte) w zakładach, przedsiębiorstwo zaś jako całość prowadzi działalność różnorodną.

Stopień koncentracji produkcji jednorodnej w zakładach jest także problemem istotnym. Daje się on jednak zwykle w zadowalający sposób rozstrzygnąć za pomocą rachunku ekonomicznego, jeśli uwzględni się czynniki lokalne, takie jak chłonność i zmienność rynku, podaż siły roboczej i materialnych czynników działalności (energii, surowców itd.), pojemność ekologiczną środowiska itp. Zwykle można się tu posłużyć metodami zalecanymi do oceny efektywności inwestycji

Przy wycenie elementów tego rachunku byłyby oczywiście przydatne zależności kryteriów optymalizacji od skali produkcji wyspecjalizowanej. Wyznaczenie takich zależności w sposób spełniający wymagania weryfikacji hipotez statystycznych udaje się jednak bardzo rzadko i to tylko wtedy, gdy ma się do dyspozycji duże próbki jednorodnych danych o obiektach dalece wyspecjalizowanych [1]. Ponadto nawet w sytuacji, gdy dysponuje się takimi modelami trzeba je skorygować o wpływ wymienionych czynników związanych z konkretną lokalizacją obiektu gospodarczego.

Literatura

[1]    Adamczyk L, Wrzoiek S.: EfektywnaU koncentracji produkcji przedmiotowo wyspecjalizowanej. Wrocław: AE 1990. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu nr 508.

[2]    Detrie J. P, Romananttoa B . Dirersiflcation - ihe key foctors for suctcit. „Long Rangę Ptanning' 1986 nr 1.

(JJ Kortan Strategiczne planowanie wzrostu przedsiebiorstwa. Lód i: UL 1981 Acta UmvcniUtu Lodziemii. Folia Oeconomica nr 25.