lovejoy

25

tego, co przewyższa pomniejszą klasykę, rzeczy, które wciąż mogą być czytane z przyjemnością lub z poczuciem ważności wyrażanych przez nic idei albo nastrojów dla ludzi naszych czasów? Jest to raczej naturalne nastawienie, jeśli uważa się, że badania historii literatury nie obejmują badań idei i uczuć poruszających ludzi w przeszłości oraz procesów, które formowały tzw. literacką i filozoficzną opinię publiczną. Jeśli jednak naprawdę wysuwa się twierdzenie, że historyk literatury powinien zajmować się tymi sprawami, to ów pomniejszy pisarz jest równie ważny — a z tego punktu widzenia często nawet ważniejszy — niż autorzy uznanych obecnie arcydzieł. Profesor Palmer z równą słusznością i trafnością powiedział: „Tendencje epoki ujawniają się wyraźniej u pisarzy niższej rangi niż u przewodnich geniuszy. Ci drudzy równie dobrze mówią o przyszłości i przeszłości, co o czasach, w których żyją. Są ponadczasowi. Lecz w duszach wrażliwych i wyczulonych, ale nie tak twórczych, rozpowszechnione ideały odbijają się przejrzyście”¹. Oczywiście prawdą jest w każdym wypadku, że historyczne zrozumienie nawet tych kilku wielkich pisarzy epoki nie jest możliwe bez znajomości ogólnego tła intelektualnego, przyjętej moralności i wartości estetycznych danej epoki i że charakter tego tła musi zostać określony w toku historycznego badania natury oraz powiązań idei powszechnie wtedy przyjmowanych*

Wreszcie częścią ewentualnego zadania historii idei jest zastosowanie jej własnej, charakterystycznej metody analitycznej, aby pomóc zrozumieć to, w jaki sposób nowe przekonania i mody intelektualne są wprowadzane i rozpowszechniane, aby pomóc wyświetlić psychologiczny charakter procesu, dzięki któremu zachodzą zmiany w modzie i w oddziaływaniu idei, aby—jeśli to możliwe — wyjaśnić, (jak koncepcje dominujące lub wyraźnie przeważające tracą w jednym pokoleniu swój wpływ na umysły ludzi i ustępują miejsca innym.'Do tej szerokiej i ważnej gałęzi historycznej interpretacji metoda badania, o której mówię, może wnieść tylko cząstkowy wkład; lecz jest to, jak mogę przypuszczać, wkład niezbędny. Bowiem proces ten trudno zrozumieć, póki natura i historyczne znaczenie każdej współtworzącej go idei nie zostaną rozpoznane i opisane.

1

Przedmowa do: The Engłish Works of Ceorge Herbert, red. G.H.