Manikowska (48)

Korporacja uniwersytecka i promocja intelektualna

jest więc postawieniem problemu podsuniętego przez taki sposób czytania, wydobyciem go z kontekstu lektury i nadaniem mu autonomii, rozwiązanie zaś następowało od czasów Abelarda na drodze dialekty ki. Szybko też kwestia przeradza się w dysputę, zasadniczy moment schoiastycznego rozumowania, prowadzącą do zajęcia stanowiska intelektualnego, determi-natio. W dyspucie bierze udział cały wydział—w ciągu dwóch lat każdy mistrz musi poprowadzić przynajmniej 10 dysput, a do aktywnego udziału w nich obligowani są bakałarze i studenci. Przedmiotem dysputy staje się zadana kwestia, ale prawdziwym popisem erudycji i opanowania dialektyki są ąuodlibety, dysputy o czymkolwiek, które jednak prawdopodobnie nie przyjmują się w środowisku krakowskim.

Komentarze i kwestie w późnym średniowieczu zastępują właściwą lekturę tekstu, spychaną na plan dalszy. Wykłady i ćwiczenia prowadzone są na podstawie komentarzy własnych i obcych bądź tylko przez mistrza głosowanych i zajmują niemal cały dzień studenta. Akademicki czas pracy trwa w semestrze letnim (od 22 kwietnia) 10 godzin, a zimowym (od 30 października) 7 godzin dziennie. Przerwy w pracy mistrzów i studentów przypadały na niedziele i święta, umawiano się także co do terminu i długości trwania wakacji letnich. Zajęcia obowiązkowe (ordinaria), przypadające na dni powszednie, uzupełniały wykłady prowadzone poza normalnym, statutowym tokiem studiów, które z reguły odbywały się w dniach wolnych od zajęć, a więc w niedziele i w czasie przerwy wakacyjnej.

Metoda dydaktyczna i system zajęć, o których obsadzie na wydziale sztuk decydowało losowanie — poza wspomnianymi wyżej katedrami o stałej obsadzie i wykładem Fizyki Arystotelesa, który zarezerwowany był dla dziekana wydziału — prowadziły do wszechstronności zainteresowań profesorów. Miała ona jednak i swoją złą stronę. Konsekwencją był brak specjalizacji i powierzchowność intelektualna. Przytoczmy tu tylko jeden przykład twórczości naukowej jako ilustrację dzieła wszechstronnego, będącego rezultatem wykładów prowadzonych przez jednego z najbardziej twórczych i wybitnych uczonych krakowskich. Jan z Głogowa pozostawił swoim następcom komentarze

354. Matematycy w pracowni: drzeworyt karty tytułowej dzieła Jana z Łańcuta (loannes de Łańcut), Algorithnua lineaUs, ogłoszonego drukiem w Krakowie u Floriana Unglera, 1513 r.

z gramatyki, logiki, filozofii przyrody, metafizyki, astronomii, kosmografii i geografii. Nieprzypadkowo więc, ale jako rezultat w dużym stopniu średniowiecznej dydaktyki, postrzega się pro w incjonaiizm większości uczelni późnośredniowiecznych, polegający na mniej lub bardziej ograniczonym uczestnictwie w wymianie myśli Niewolny był od niego i Uniwersytet Krakowski, który w XV w. włączył się żywiej i twórczo do europejskiego obiegu myśli w zasadzie tylko dwukrotnie i za każdym razem był to wynik warunków i inspiracji wykraczających, po części przynajmniej, poza szablony uniwersyteckiego kształcenia i uprawiania nauki. W pierwszym wypadku mamy na uwa-

355