Manikowska (36)

Korporacja uniwersytecka i promocja intelektualna

rytm kościelnych nabożeństw, zakaz przyjmowania w kolegium czcigodnych kobiet bez świadków (niegodnym wstęp był w ogóle wzbroniony), nocowania kogokolwiek spoza członków korporacji upodobniały życie profesorów do bytowania wspólnoty kleru kapitulnego⁶⁵.

Preferowany przez społeczność uniwersytecką typ kontroli nad pracą i życiem studentów, który polegał na zakładaniu przez mistrzów niewielkich, prywatnych burs, zaludniał pomieszczenia kolegiów także tymi młodszymi członkami całej społeczności. W pobliżu budynków kolegiów znajdowało się zaś kilka dużych, ogólnych burs studenckich (Ubogich, Filozofów, Prawników, Jeruzalem, Węgierska itd), w których mieszkali zresztą także absolwenci wydziału sztuk, studiujący na wyższych wydziałach (na przykład Bursa Prawników). Mieszkanie z mistrzem lub w którejś z burs miało na celu odciągnięcie od żyda miejskiego studentów, nad którymi kontrola była znacznie trudniejsza niż nad wykładowcami, a ich styl żyda dosyć powszechnie krytykowany. Rada krakowska w 1468 r. zabroniła mieszczanom wynajmowania pokojów studentom, statuty uniwersyteckie zaś zakazywały żakom mieszkania w domach mieszczańskich, czyniąc wszak wyjątek dla mieszkańców Krakowa i synów szlacheckich (ci jednak musieli mieć zgodę rektora).

Władysław Jagiełło — uposażając ponownie powoływaną do życia uczelnię—scedował na uniwersytet prawo obsadzania dwóch prelatur i czterech kanonii w kolegiacie Św. Floriana na Kleparzu. Fundacja ta stała się podstawą do wyodrębnienia tej grupy beneficjantów spośród pozostałych nauczycieli uniwersyteckich. Dziekan kolegiaty miał nadzór administracyjno-finansowy, a nawet dyscyplinarny, ale w zasadzie wszyscy obdarzeni tymi prebendami byli członkami Collegium Maius i na co dzień ta przynależność była ważniejsza.

6. Korporacja uniwersytecka i promocja intelektualna

Gdy pisze się o uniwersytecie jako tworze par excet-lence miejskim, ma się na myśli najpierw profesjonalizm kadry profesorskiej. „Człowiek, którego zawodem jest pisać lub nauczać — a raczej jedno i drugie równocześnie, człowiek, który zawodowo pełni funkcję nauczyciela i uczonego, krótko mówiąc intelektualista, rodzi się dopiero wraz z miastem”⁶⁶.

Różni go od jego poprzednika, uczonego mnicha sposób przygotowania do zawodu i sposób wynagradzania za wykonywaną pracę. Uniwersytecki model kształcenia i zdobywania mistrzostwa w profesji nauczyciela i uczonego zarazem czerpie inspiracje z miejskiej rzeczywistości i odbywa się według schematu, który przypomina naukę rzemieślniczego zawodu. Odnajdujemy w nim bowiem lata nauki, niewolne od posług dla mistrza, gdy zmusza do tego kondycja materialna, termin czeladniczy, wreszcie oceniany przez cech majstersztyk. Nauką zawodu są studia prowadzące do bakalaureatu, czeladniczym terminem dalsze kształcenie się z równoczesnym wykonywaniem niedoskonale jeszcze wyuczonego zawodu, rzemieślniczy majstersztyk przypomina egzamin mistrzowski, po którym następuje promocja uczonego. Wydziały w swojej organizacji, sposobie kształcenia przypominały cechy. Profesorowie z pomocą wykładowców z niższym stopniem naukowym prowadzili swoje samodzielne warsztaty. Związek mistrza z uczniem (czeladnikiem) podkreślała procedura nadawania kolejnych stopni naukowych, w której pierwszorzędna rola przypadała promotorowi

Statuty i realizowany w toku studiów program pozwalają na obliczanie czasu niezbędnego do ukończenia poszczególnych fakultetów. W rzeczywistości jednak rzadko był on realizowany w pełni, większość przecież studentów odchodziła z uczelni bez żadnego stopnia naukowego. Z ogólnej liczby studentów 20-25% pomyślnie zdawało egzamin na bakałarza, ale już