mity029 (2)

60 Czastawa (Ćastava)

bunt przeciw ojcu i wygnał go z królestwa. „Chociaż wyklęty przez ojca, rozpoczął swe panowanie". Musiał walczyć z Węgrami, którzy pod wodzą księcia Kisa pustoszyli Bośnię. Młodzieńcowi —> Tihomi-lowi, który bardzo zasłużył się w walce z Węgrami, oddał żupanię drińską i rękę córki bana Raszki. Żona zabitego w walce księcia węgierskiego uprosiła króla Węgier o pomoc i sama wyprawiła się przeciw Czasławowi, napadając go w Śremie. Król i jego krewni zostali nocą pojmani, „żona Kisa nakazała związać im ręce i nogi i wrzucić ich do rzeki Sawy", co latopisarz tłumaczy karą Bożą za grzech popełniony przeciwko ojcu. Po śmierci Czasława kraj przez dłuższy czas pozostawał bez władzy królewskiej.

Czastawa (Ćastava) - w kronice tzw. Dalimila (XIV w.) jedna z wojowniczych dziewcząt walczących pod wodzą -» Wlasty przeciwko —» Przemysłowi.

Czech (Bohemus) - eponim Czechów. Do starodawnej, celtyckiego pochodzenia, łacińskiej nazwy późniejszych Czech - Bohemia, Bohe-tniorum regnum - dorobił Kosmas z Pragi (I, 2) legendę eponimiczną o „praojcu" Bohemusie, który wraz ze swoim ludem jako pierwszy wkroczył do tego kraju. „Skoro w te pustkowia wszedł ów człowiek, kimkolwiek był - nie wiadomo w ile dusz - szukając miejsc dogodnych na ludzkie osiedla, przejrzał bystrym wzrokiem góry, doliny, knieje i jak sądzę koło góry Rip między rzekami Ohrzą i Wełtawą założył pierwsze siedziby i zbudował pierwsze domy i radował się postawionymi na ziemi bożkami, które przyniósł ze sobą na ramionach". Wezwani przezeń towarzysze od jego imienia nazwali kraj Bohemia. W zarysowanym przez Kosmasa obrazie elementy biblijne (Czechy - Ziemią Obiecaną, krainą mlekiem i miodem płynącą, daną przez Opatrzność pogańskiemu Bohemusowi i jego ludowi) splatają się z pseudoantycznymi (Bohemus przynosi z sobą posągi bóstw, jakby penatów - rzymskich bóstw domowych). W późniejszej tradycji czeskiej postać praojca Bohemusa nie pojawia się zbyt często i wyraziście. W Rocznikach z Hradiśte-Opatovice —> Krok występuje jako syn Bohemusa. Na początku XIV w. autor rymowanej kroniki tzw. Dalimila podaje, że Bohemus przybył wraz z sześcioma braćmi i drużyną z Karyntii, a przyczyną opuszczenia ojczyzny było zabójstwo.

W Kronice wielkopolskiej (prolog) pojawia się po raz pierwszy Czech jako jeden z trzech braci (najmłodszy) obok —> Lecha i —> Rusa, synów -> Pana, władcy Panończyków, praojca ludów słowiańskich. „I ci trzej, wydawszy potomstwo z siebie i ze swego rodu, posiadali trzy królestwa: Lechitów, Rusinów i Czechów (zwano ich też Bohemi), posiadają je obecnie i na przyszłość posiadać będą, jak długo spodoba się Bożej woli". Czy tradycja polska o Czechu rozwijała się, opierając się na czeskiej, czy odwrotnie - jest przedmiotem dyskusji. Bohemus (Czech) w późnośredniowiecznych Czechach popadał coraz bardziej w zapomnienie, pojawiały się nawet zupełnie inne próby etymologi-zowania nazwy kraju (wedłu kroniki Pulkawy w XIV w. Bohemia pochodzi od boh „Bóg", przeto Czesi, Bohemi, zwani są od imienia samego Boga!) Dopiero Vaclav Hajek w XVI w. podjął próbę uhistory-cznienia tej postaci, „obliczył" rok jego przybycia do Czech na 644 i wywiódł od Czecha-Bohemusa żółtą chorągiew z białą tarczą i czarnym orłem, która to chorągiew od czasów romantyzmu jest w świadomości historycznej Czechów rekwizytem niezbędnym w obrazie dawnych Czech. Wraz z krytyczną historiografią oświecenia (Gelazy Dobner, 1719-1790) postać Czecha-Bohemusa musiała - mimo „odkrycia" jego grobu, w dodatku z rzekomymi runami starosłowiańskimi! - ustąpić ostatecznie z dziejów czeskich i zadowolić się skromniejszym miejscem - wśród legend, i tu jednak nie mogła równać się popularnością z —» Luboszą czy -» Przemysłem. - Graus 1975, 89-93.

Czudomir - legendarny ban Białej Chorwacji. Według Popa Dukla-nina (c. 28) z jego córką ożeniony został —» Tyszemir. Z tego związku zrodzili się -» Prelimir i —> Kreszimir. Gdy podrośli, Tyszemir wysłał Kreszimira do swego teścia, wzywając go do zbrojnej wyprawy przeciwko banowi Bośni.