mity077

156 Pompiliusz II

kali poprzednicy" Pompiliusza) do Kruszwicy, łącząc te zmiany z jego panowaniem, które równocześnie datuje na ok. 800 r. Długosz podaje także rodzime imię Pompiliusza - Popiel, znane już z kroniki Anonima Galla, tyle że postać Popiela z tej kroniki uległa pod piórem późniejszych (poczynając od Kadłubka) dziejopisów podwojeniu, a dane Anonima odniesiono do Popiela (Pompiliusza II). Zagadką jest powołanie się na imię -> Osserich, występujące w epice starogermań-skiej XIII w.

Pompiliusz II - zob. Popiel.

Popiel (Pompiliusz II) - legendarny władca Polski. Opowieść

0    Popielu rozpoczyna Anonima Galla wizję najdawniejszych dziejów Polski (1,1-3). „W mieście Gnieźnie, które po słowiańsku znaczy tyle co «gniazdo», był książę imieniem Popiel. Miał on dwóch synów

1    wyprawiał ucztę z okazji ich postrzyżyn, na którą zaprosił wielu „wielmożów i przyjaciół". „Z tajemnej woli Boga" przybyli do Gniezna jacyś bezimienni, tajemniczy goście, nie zostali oni jednak, wbrew zasadzie gościnności, zaproszeni na ucztę, lecz przepędzono ich z „miasta" (grodu gnieźnieńskiego). Udali się więc na podgrodzie („przedmieście"), gdzie akurat odbywała się podobna uroczystość u skromnego, ubogiego oracza imieniem —> Piast, który miał syna Siemowita. Piast, choć ubogi, zaprosił przybyszów do swej chaty. Gdy gospodarz wyjawił gościom, że niewiele tylko ma napoju (piwa) i mięsa na ucztę, ci sprawili, że w cudowny sposób jadło i napój zostały rozmnożone. Zasięgnąwszy opinii tajemniczych wędrowców, Piast zaprosił nawet księcia Popiela i jego współbiesiadników, „a zaproszony książę wcale nie uważał sobie za ujmę zajść do swojego wieśniaka. Jeszcze bowiem księstwo polskie nie było tak wielkie, ani też książę tego kraju nie wynosił się jeszcze taką pychą i dumą i nie występował tak okazale otoczony tak licznym orszakiem wasali" - w tych słowach zawarł Anonim krytykę współczesnych sobie stosunków, gdy podobna prostota obyczaju byłaby już nie do pomyślenia. Nastrój pewnej harmonii społecznej pryska jednak już wkrótce, gdyż Anonim informuje, że gdy młody Siemowit „wzrósł w siły i lata", Bóg („król królów i książę książąt") „za powszechną zgodą" wyniósł go do godności księcia Polski, „a Popiela wraz z potomstwem doszczętnie usunął z królestwa". „Opowiadają też starcy sędziwi" - Anonim zastrzega się, że nie jest to koniecznie i jego opinia - „że ów Popiel wypędzony z królestwa tak wielkie cierpiał prześladowanie od myszy, iż z tego powodu przewieziony został przez swoje otoczenie na wyspę, gdzie tak długo w drewnianej wieży broniono go przed owymi rozwcieczony-mi zwierzętami, które tam przepływały, aż opuszczony przez wszystkich dla zabójczego smrodu (unoszącego się z) mnóstwa pobitych (myszy), zginął śmiercią najhaniebniejszą, bo zagryziony przez (te) potwory".

Mistrz Wincenty Kadłubek (1,19) włączył Gallową opowieść o Po-pielu w swą konstrukcję dziejową, sięgającą znacznie odleglejszej przeszłości. Jego Popiel (Pompiliusz II), syn —> Pompiliusza I i wnuk -» Lestka III, przedstawiony został w znacznie bardziej czarnych barwach niż u Anonima Galla. W przeciwieństwie do swego dziada i ojca był on władcą bezecnym, zniewieściałym, tchórzliwym i zdradzieckim. Nie wymieniona z imienia żona Popiela, strasząc intrygami stryjów (potomków Lestka III z nieprawego łoża), którzy rządzili poszczególnymi prowincjami i rzekomo zagrażali jego panowaniu, skłoniła męża do zdradzieckiego (w czasie uczty, za pomocą zatrutego wina) wymordowania krewnych. „Najsroższy z tyranów" odmówił nawet zwłokom pogrzebu, co go zresztą drogo kosztowało, „albowiem z rozkładających się trupów, które kazał porzucić bez pogrzebania, wylęgły się myszy w niezliczonej ilości i ścigały go tak długo przez stawy, przez bagna, przez rzeki, a nawet przez ogniste stosy, aż zamkniętego z żoną i dwoma synami w bardzo wysokiej wieży zagryzły okrutnie dojmującymi ukąszeniami". O wyspie Kadłubek nie wspomina. Kronikarz wielkopolski (c. 6) powtórzył w zasadzie wywód Kadłubka, dodając jednak, iż „temu nędznemu Pompiliuszowi nadano przydomek Chościsko, ponieważ miał na głowie trochę długich włosów. Chościskiem bowiem zdrobniale nazwano go jakby małą miotełkę" (zob. Chościsko). Określa też bliżej miejsce śmierci Popiela i jego rodziny: wieża wysoka w grodzie Kruszwicy (podobnie Kronika polsko-śląska z końca XIII i Kronika książąt polskich z II poł. XIV w.).

Jan Długosz znacznie rozbudował podanie, dodając pewne nowe elementy. Przydomek Chościsko miał charakter pogardliwy, gdyż oznaczał „wyniszczoną i nędzną miotłę". Zła żona była zdaniem Długosza „księżniczką niemiecką, sąsiadką Królestwa Polskiego, szlachetnego pochodzenia". Synowie Popiela mieli na imię Lech i Popiel.