Obrazek2

Rozdział *VI

tucznym objawami lękowymi, wzbudza najwięcej wątpliwości, które najczęściej odnoszą się do konieczności tworzeniu bardzięj homogenicznych pod względem objawowym jednostek klinicznych,

L'»auci» it.t^/WjUińeisze typy zaburzeń nerwicowych i reakcji nu ciężki stres wg t£D‘10 (199?)

Zaburzenia nerwicu we

fobii

I* agomfobta(beznapadów

natrętnych

• z przewagą czynności

j F40 j Zaburzenia lękowe w postaci

i z napadami paniki)

« fobie społeczne

•    specyficzne postacie fobii

•    bliżej nieokreślone

F42 Zaburzenia obsesyjno--Uompuisyjne (nerwica natręctw)

• z przewagą myśli czy ruminacji

natrętnych

• mieszane, myśli i czynności

natrętne

F41 Inne zaburzenia lękowe

•    lęk paniczny

I • zaburzenia lękowe uogólnione | * zaburzenia depresyjne i lęki mieszane

•    inne i bliżej nieokreślone

F43 Reakcje na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne

•    ostra reakcja na stres

•    zaburzenia stresowe pourazowe

•    zaburzenia.adaptacyjne

kategoria zaburzeń została podzielona na trzy odrębne klasy, ti. zaburzenia lekowe. zaburzenia dysoc|acvine i somatofonniczne (li, występujące pod postacią

SmiiuiVt^Zuaj Caaz Zespoły usuefiu i uizcwicMCtiu bii ćmi uumaZUWcuO- l/uiuŻodu

wielu starań, aby przedstawione w DSM-IY (APA 1994) przejawy tych wszystkich zaburzeń odznaczały się wysoką trafnością diagnostyczną, pozwalającą na ich różnicowanie między sobą i od innych zaburzeń, należących na przykład do kategorii zaburzeń osobowości.

rv<i poostawic badań epidemiologicznych* przcprowauzonych prze*. iv-ssici a etał. (2005) zachorowalność na zaburzenia nerwicowe w populacji amerykańskiej szacowano na 28,8% w ciągu życia, a 18,1% podczas ostatnich 12 miesięcy. Bardzo podobne wyniki uzyskano nieco później w badaniach przeprowadzonych na grupie 965 pacjentów, odwiedzających lekarzy pierwszego kontaktu. Spośród wszystkich badanych aż 19,5% osób w ostatnim roku cierpiało z powodu różnych zaburzeń lękowych: 8,6% pacjentów z powodu zespołu stresu pourazowego, 7,6% ze względu na zespół lęku uogólnionego, 6,8% doświadczało napadów paniki, a 6,2% przeżywało lęki społeczne (Kroenke, Spitz, Williams et al. 2007). W populacji osób w późnym okresie dorosłości (powyżej 65. roku życia) częstość zachorowania w populacji się podwaja. Można zatem przyjąć, że im człowiek starszy, tym bardziej staje się podatny na zaburzenia lękowe (Lenze, Mulsant, 344 Shear et al. 2001). W obu badaniach klinicznych nie uwzględniono zaburzeń

dysocjacyjnyeh i pod postacią somatyczną. Podobny poziom zachorowalności stwierdzano w badaniach prowadzonych na populacji polskiej, ponieważ wskaźnik ten plasował się także na poziomie 20-30% (por. Aleksandrowicz, Hamuda 1994; Aleksandrowicz 2002)*

W okresie życia dorosłego co trzeci lub czwarty Polak przynajmniej raz w tyciu cierpi z powodu zaburzeń nerwicowych, które przejawiają się w postaci albo nagłych ataków paniki w różnych sytuacjach, albo ciągłego stanu niepokoju i lęku (bez względu na sytuację życiową, często całkiem dobrą), albo ciągłych obaw ii lęków pomieszanych z niechęcią,, smutkiem i depresją. Ponieważ stanom tym towarzyszą różne objawy wynikające ze znacznego pobudzenia układu wegetatywnego i często’ też cały wachlarz dolegliwości somatycznych, to właśnie one stają się bezpośrednią, rozpoznawaną przez chorego przyczynąjego probłemów. Nie tyle lęk, ile kołatanie serca, zaburzenia układu pokarmowego czy oddechowego staj ą się główną przyczyną poszukiwania przez nich pomocy w pierwszym rzędzie u lekarzy rodzinnych, a później internistów, kardiologów czy neurologów. Nie wszyscy z nich trafią do psychoterapeuty, zwłaszcza wówczas gdy farmakoterapia przynosi dobre efekty (Kroenke, Spitz, Williams et al. 2007)*

11.2. Lęk i. strach - funkcja adaptacyjna i dezadaptacyjna

Emocje pozytywne i negatywne pełniąw życiu człowieka wiele różnych funkcji. Sprowadzić je można do tych*, które pozostają w związku z ewolucją gatunku (na przykład: strach czy lęk w obliczuZagrożenia), i tych, które mają swoje źródła w rozwoju społecznym, moralnym czy duchowym człowieka (na przykład miłość, tęsknota czy poczucie winy w sytuaciach interpersonalnych)! Różne sytuacje życiowe wyzwalają zateru albo bardziej wrodzone reakcje emocionaine. albo te będące skutkiem złożonego procesu uczenia się i socjalizacji (por. Clark, Watson 1999).

Lęk i strach to emocje,, których człowiek doświadcza w wielu różnych oko-licznościach i sytuacjach życiowych, bez względu na wiek, płeć czy kolor skóry. Pojawiają się często wtedy, gdy osoba dostrzega lub antycypuje wystąpienie jakiegoś zagrożenia u traty zdrowiu, zyćiaTkogos ousKiego, dobrego nntenńrlfp! Kiedy jednak bliżej, przyjrzeć się powodomtyćft inepokojow, ro można faiiWŁ-żyć, że różnią się one dość znacznie, na przykład prawdopodobieństwem wystąpienia określonego wydarzenia lub wielkością realnego niebezpieczeństwa, jakie niesie ono za sobą. Jeśli reakcja emocjonalna w postaci strachu czy przerażenia okaże się proporcjonalna do wielkości realnego zagrożenia, to uznaje się ją za adaptacyjną, pozwalającą na uaktywnienie odpowiednich strategu zaradczych i obronnych. Co więcej, jeśli po pewnym czasie od wystąpienia zagrożenia jej intensywność maleje i znowu pojawia się poczucie pewności i bezpieczeństwa, to należy uznać, że jednostka    wystąpiemu^znacznego stre

su. Choć wielu pacjentów cierpiących z powodu zaburzeń lękowych UżęsTG raża życzenie nieodczuwania w ogóle tych emocji, to należy pamiętać, że strach j lęk pffiniąbardzn ważną funkcję sygnalizująca zbliżające się niebezpieczeństwo _A 34;