Obraz
7

262 A. R. Radcliffe-Brown - Wyspiarze z Anóamanów

Jeśli chodzi o język Aka-Bea, to Portman tłumaczy na niego słowo „gorący” przy użyciu rdzenia -uya. Rdzeń kimil pojawia się w formie gumul i odnosi się tylko do niektórych zastosowań, jakie ma w językach Anda-mana Północnego. Gumul jest nazwą używaną na określenie drugiej części pory deszczowej. O młodzieńcu przechodzącym przez ceremonie inicjacyjne mówi się, że jest aka-gumul i zwraca się do niego Guma. Ceremonia jedzenia żółwia jest nazywana gumul-le-ke, gdzie le-ke znaczy „jedzenie”. A zatem oznacza to „jedzenie gumul a” i jest dosłownym odpowiednikiem północnego kimil-jo.

Podsumowując, słowo kimil może być używane w następujący sposób:

(1)    na określanie „gorący” w znaczeniu, jakie ma ten termin w języku angielskim;

(2)    w związku z chorobą;

(3)    w związku ze wzburzoną wodą;

(4)    jako nazwa drugiej części pory deszczowej;

(5)    na określenie stanu młodzieńca lub dziewczyny, którzy przechodzą lub właśnie przeszli przez ceremonie inicjacyjne i na nazwanie samych rytuałów;

(6)    na określenie stanu - w którym znajduje się osoba w wyniku zjedzenia określonych produktów, a zapewne czasami też z innych powodów - który jest odczyniany bądź z którym tubylcy radzą sobie, malując ciała we wzory gliną.

A zatem jest wielce prawdopodobne, że kiedy tubylec mówi, że po posiłku jest ot-kimil i w związku z tym maluje się gliną, ma na myśli coś innego niż, że po prostu jest mu gorąco. Stanie się to bardziej widoczne, gdy rozważymy drugie wytłumaczenie tego zwyczaju podawane przez krajowców. Wielu spośród tych, którym zadałem to pytanie, stwierdziło, że po zjedzeniu diugo-nia, dzika, żółwia etc. ciało wydziela woń, która może przyciągnąć duchy dżungli lub morza, i żeby temu zapobiec, malują się gliną. Zgadza się to z tym, co podaje Man w drugiej części cytowanego powyżej fragmentu. Potwierdzają to też inne zwyczaje. Mówiono mi, że mężczyzna, który zjadł diugonia nie opuści obozu wcześniej niż dopiero w jakiś czas po tym, jak całe mięso się skończy, co jest związane ze strachem przez tym, że duchy mogą poczuć jego zapach i wyrządzić mu krzywdę. W międzyczasie należy wspomnieć, że malowanie ciała w żaden sposób nie zabija zapachu, który rzeczywiście wydzielają tubylcy po zjedzeniu każdego typu tłustego mięsa. Rozważając to zagadnienie, również musimy być ostrożni i nie zakładać, że to, co wyspiarz z Andamanów ma na myśli, mówiąc „zapach”, nie znaczy dokładanie tego samego i tylko tego, co my rozumiemy pod tym terminem. Jak to zostanie pokazane w dalszej części tego rozdziału, Andamanin utożsamia zapach danego przedmiotu z jego aktywnym pierwiastkiem magicznym. Pozwolę sobie podać teraz jeden ilustrujący to przykład. Tubylcy wyjaśniając pochodzenie reumatyzmu nóg, stwierdzają, że jest on wynikiem zwykłej praktyki przygotowywania włókna Anadendron paniculatum, polegającej na skrobaniu go na udzie. W trakcie tego procesu, jak mówią, „zapach” rośliny wchodzi w udo i powoduje reumatyzm lub rwę kulszową.

Tubylcy podają jeszcze jeden powód użycia gliny. Przy różnych okazjach pytałem ich, co by się stało, gdyby zjedli mięso dzika lub żółwia, a następnie nie pomalowaliby się. We wszystkich przypadkach uzyskiwałem odpowiedź, że każdy mężczyzna, któiy dopuściłby się takiego uchybienia prawie na pewno zachorowałby.

Jeśli wiele osób podaje trzy różne przyczyny jednego i tego samego działania i są one tak samo przez cały czas szczere, należy założyć, że te trzy różne stwierdzania są odmiennymi sposobami powiedzenia jednej i tej samej rzeczy. Możemy zatem dojść do konkluzji, że wyspiarze z Andama-nów wierzą, iż istnieje jakaś szczególna moc w pożywieniu (lub w niektórych produktach), która czyni niebezpiecznym jedzenie go. Zagrożenie to jest wyrażane poprzez stwierdzenie, że osoba, która spożyje to jedzenie będzie narażona na chorobę, chyba że zachowa określone środki ostrożności. Trzeba pamiętać, że wierzy się, iż dolegliwości są powodowane przez duchy dżungli lub morza, a zatem stwierdzeniem, oddającym w inny sposób tę treść, jest powiedzenie, że osoba, która zjadała pożywienie jest narażona na niebezpieczeństwo z ich strony. Możemy więc dojść do wniosku, że słowo ot-kimil, kiedy używane jest w celu opisania stanu, w którym znalazła się osoba po spożyciu pewnego jedzenia, określa po prostu stan zagrożenia i nic poza tym. Poniżej znajdziemy pod dostatkiem dowodów na to. Mając na uwadze poniższe dane, podsumuję teraz to, co zostało do tej pory stwierdzone, czyli: (1°) że wyjaśnia się, że wzory era-puli są ochronne, (2°) że jedzenie pożywienia jest uważane za niebezpieczne oraz (3°) że to zagrożenie jest kojarzone w umysłach tubylców z chorobą i z duchami. Dla wygody, odłożymy dyskusję nad pierwszym z tych stwierdzeń na później i przyjrzymy się teraz drugiemu z nich, poszukując znaczenia wierzenia w niebezpieczne właściwości jedzenia.

Nie każde pożywienie jest równie niebezpieczne. Udało mi się sporządzić pewien rodzaj skali określającej to w przybliżeniu. Do najbardziej niebezpiecznego jedzenia należą: diugoń; ryba nazywana komar, niektóre