Obraz8 (33)

HPO*²- -IBhI H*    AT3 = — ^JtPP⁴ i Ki = 4,8 10'¹³

[HPOj^-]

Jak widać, każdemu stopniowi dysocjacji odpowiada inna stała dysocja-cji. Kwasy wieloprotonowe (różnica stałych dysocjacji powinna wynosić ok. 4—5 rzędów wielkości) są zobojętniane również stopniowo. W pierwszym etapie zostają zobojętnione tylko jony wodorowe pochodzące z pierwszego stopnia dysocjacji. Obecność tych jonów w roztworze cofa prawie całkowicie dysocjację stopnia drugiego.

Na rysunku 5.5 przedstawiono krzywą miareczkowania kwasu fosforo-wego(V) za pomocą roztworu wodorotlenku sodu.

Rys. 5.5. Krzywa miareczkowania roztworu kwasu fosforowego(V) roztworem wodorotlenku sodu

Na krzywej widać wyraźnie tylko dwa skoki miareczkowania. Pierwszy, odpowiadający PR reakcji zobojętniania jonów wodorowych pochodzących z pierwszego stopnia dysocjacji i drugi - punktowi równoważności reakcji zobojętniania jonów wodorowych z drugiego stopnia dysocjacji. Nie jest jednak widoczny trzeci skok miareczkowania związany ze zobojętnieniem

jonów wodorowych pochodzących z trzeciego stopnia dysocjacji kwasu fosforowego(V). Fakt ten wynika z tego, że tworząca się sól Na₃P0₄ ulega w dużym stopniu hydrolizie, a jej roztwór posiada pH prawie identyczne jak NaOH (Ki = 4,8 ■ 10~¹³).

W pierwszym punkcie równoważności pH ma wartość 4,5, czyli jako wskaźnika można użyć oranżu metylowego, żółcieni dimetylowej, a najlepiej błękitu bromofenolowego. W drugim punkcie ze względu na to, że pH = 9,6 (Na2HP0₄) można stosować tymoloftaleinę albo fenoloftaleinę.

Węglan sodu jest zasadą dwuprotonową. Podczas miareczkowania roztworu Na2C0₃ roztworem HC1 przebiegają następujące reakcje:

Na₂C0₃ + HC1 — NaHC0₃ + NaCl CO^+H* — HCOf NaHC0₃ + HC1 ■»—* NaCl +H₂0 + CO2 HC0₃" + H⁺ —■ H₂C0₃ ■— H2O + CO2 Graficzny obraz tego miareczkowania pokazano na rysunku 5.6.

Rys. 5.6. Krzywa miareczkowania roztworu węglanu sodu roztworem kwasu solnego

153