Obraz9

162 XIX. Terytorialna organizacja (ustrój) państwa

nienia z tak zwaną płaską strukturą organizacyjną, czyli w której liczba szczebli jest niewielka. W takich strukturaoh uhł|H informacji i proces podejmowania oraz realizacji decyzji |<*l| sprawniejszy, ponieważ istnieje mniej możliwości pojawieniu fljH zakłóceń na poszczególnych piętrach układu organizacyjnego, Im bardziej struktura jest wysmukła, im więcej istnieje szoflrltli : pośrednich między ogniwami najniżej położonymi a najwyższymi! w hierarchii, im więcej w konsekwencji ludzi zatrudnionych*) cM 1 w aparacie zarządzania, tym wolniejszy jest obieg informacji, ii proces podejmowania i realizacji decyzji mniej sprawny. W sini* kturach płaskich liczba szczebli podziału terytorialnego kraju jelfl niewielka (jeden, dwa), w strukturach wysmukłych bywa znaoM niejsza (ponad dwa). Trzeba jednak pamiętać, że o kształcie* po* działu terytorialnego kraju, a w rezultacie o ilości szczebli, ni których usytuowane są organy terytorialnej władzy publicznej, decydują nie tylko względy prakseologiczne, lecz także historyczni ekonomiczne, społeczne, geograficzne i polityczne, różne w różnych państwach. Ponadto, funkcjonowanie jednostek podziału terytorialnego kraju w znacznej mierze uzależnione jest od tego, 1 czy ma się do czynienia z istnieniem systemu zdecentralizowanego (np. samorządowego) czy też jedynie z systemem administracji, zdekoncentrowanej.

223. Istotne jest pytanie, czy podział terytorialny państwa może być podziałem sztucznym, arbitralnym, czysto technicznym. Tego rodzaju podziały zdarzały się w historii. Tak było w swoim czasie we Francji, gdzie chodziło o umocnienie władzy centralnej i zerwanie historycznych więzi w ramach prowincji. Lecz czy podział terytorialny nie powinien raczej nawiązywać do naturalnych przestrzennych więzi społecznych, jakie w toku dziejów spontanicznie wytworzyły się na danym obszarze? Czy nie należy tu uwzględniać również więzi kulturowych, ekonomicznych, komunikacyjnych? Wydaje się, że współcześnie przeważa tendencja zmierzająca ku temu, by podział terytorialny miał charakter możliwie naturalny. Istnienie takiego podziału sprzyja eliminacji niektórych napięć w państwie, a przez to ułatwia sprawowanie władzy publicznej w skali lokalnej i ogólnopaństwowej.

H Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku ■feOWi w art. 15: „Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej ^Wnut decentralizację władzy publicznej. Zasadniczy podział ■Mnnalny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze luli Kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność ■Jionywania zadań publicznych określa ustawa”. Przepisu tego, ■ilk i innych, nie należy uważać za konstatację istniejących faktów, Kj n\ wytyczną normatywną skierowaną do władz państwowych

przykład do Sejmu i Senatu), których działania ustawodawcze Wykonawcze dopiero powinny zapewnić jej realizację.

i 224. Poza Francją i Polską państwem unitarnym, choć z istotnymi domieszkami autonomii (Szkocja, Irlandia Północna), jest U'/ Wielka Brytania. Ma ono bogatą tradycję samorządności lo-llwlncj. Państwami unitarnymi na naszym kontynencie są także między innymi: Holandia, Szwecja, Finlandia, Bułgaria, Rumunia, (irecja, Portugalia.

Z zakwalifikowaniem Włoch czy Hiszpanii są już jednak pewne kłopoty. W zasadzie są to państwa unitarne, ale stopień autonomii niektórych obszarów, zwłaszcza w Hiszpanii, jest posunięty bardzo daleko. Mieszkańcy Hiszpanii mówią o sobie sami, ta żyją w kraju wielonarodowościowym, co tłumaczy istnienie statusu autonomicznego prowincji (np. Katalonia, Kraj Basków) Ze względu na różnice organizacji poszczególnych obszarów Hiszpanię można potraktować jako kraj sytuujący się na pograniczu systemu unitarnego i federalnego. Podobnie jest z Włochami. Konstytucja włoska z 1947 roku gwarantuje autonomię regionom. Autonomia ta (o różnym zasięgu) wprowadzana była we Włoszech stopniowo do lat siedemdziesiątych. W ostatnich latach obserwuje się we Włoszech pewne dążenie ku federalizacji. Wyraża je wpływowa w północnej Italii Liga Północna.

Państwa położone bliżej Polski to w części państwa unitarne (Czechy, Słowacja, Białomś, Węgry, Litwa, Łotwa, Estonia), w części federacje. Państwami federalnymi są Niemcy, Austria, Rosja.

225. Nie wszędzie, o czym już wspomnieliśmy, federalizm jest traktowany jako sposób służący rozwiązaniu kwestii narodo-