Obraz 9

XXVI. Reżimy polityczne

270. O ile typologia form rządu jest w nauce o państwie na ogół ustabilizowana, o tyle typologia reżimów politycznych budzi sporo niejasności. W szczególności nie do końca jest oczywiste, jakie kryteria należałoby brać w pierwszej kolejności pod uwagę dokonując porządkowania typów reżimu politycznego; nie jest też utrwalone ich nazewnictwo. Sądzić jednak można, że takimi kryteriami, kryteriami typologii, przynajmniej w stosunku do państw współczesnych, są: (a) zakres prawnie gwarantowanych i realnie istniejących w państwie wolności i praw człowieka i obywatela; (b) stopień gotowości organów władz publicznych do przestrzegania wiążącego ich prawa, w tym procedur dotyczących powoływania na stanowiska kierownicze w państwie oraz podejmowania wiążących decyzji władczych; (c) stopień udziału obywateli w decydowaniu o sprawach publicznych (w sprawowaniu władzy publicznej).

Te trzy kryteria są ze sobą związane, ponieważ stopień realizacji swobód i praw obywatelskich jest czynnikiem decydującym w istotnej mierze o zakresie, w jakim obywatele uczestniczą w sprawowaniu władzy publicznej, a brak gotowości przestrzegania prawa przez organa władzy publicznej czyni całkowicie niemożliwe uczciwe realizowanie postulatów, o których mowa w pkt (a) i (c).

Gdy zaś idzie o odpowiadające przyjętym rozróżnieniom nazewnictwo, to - zdając sobie sprawę z niejasności i wieloznaczności pojęć - proponowałbym mówić o reżimie demokratycznym i autorytarnym. Wśród reżimów demokratycznych należałoby wyróżnić reżimy liberalno-demokratyczne, a wśród autorytarnych - totalitarne. Ta dychotomiczna w zasadzie typologia ma charakter bardzo upraszczający, ponieważ po jednej i po drugiej