Obraz9 (26)

214

ch₂o H

HO

OH

OH

HO

ch₂oh

OH

a-D-glukopiranoza

3-D-ghikopiranoza

(pomija się atomy wodoru, jak w innych wzorach kreskowych) dwa pierścieniowe izomery glukozy

PółacctaJowy pierścień fruktozy powstaje przez przyłączenie grupy OH leżącej przy Cs do grupy karbonyiowej, która znajduje przy C₂. Dlatego powstaje pierścień pięcioczłonowy i fruktoza jest fiiranozą.

CH₂OH

HO—C—H I

H—C—OH

CH₂OH

HO

HO

fruktoza

a-D-fruktofuranoza

P-D-lruktofuranoza

izomer łańcuchowy i dwa pierścieniowe izomery fruktozy

Przytoczone przykłady pokazują, że z form łańcuchowych powstają dwie stereoizomeryczoe pierścieniowe formy monosacharydów. Odróżniamy je literami a i 3- Formy te różnią się położeniem grupy OH względem grupy CHzOH zawierającej atom węgla Cs- Ody grupy te są po przeciwnych stronach pierścienia to piranoza lub furanoza jest oznaczana literą a a konfiguracja z grupami CH2OH i OH po tej samej stronie jest oznaczana literą p.

Mogłoby się wydawać, że położenie jakichś tam podstawników w pierścieniach. których nikt na oczy nie widział, jest sprawą błahą, niegodną nami wzmianki, i że jest rzeczą niestosowną a nawet niegodziwą zajmowanie takimi głupstwami cennego czasu uczniów. Niestety jednak ten świat jest tak zbudowany, że najważniejsze procesy, decydujące o bycie lub niebycie żywych organizmów, zależą od położenia podstawników w cząsteczkach związków organicznych. Nie można zrozumieć funkcjonowania żywych organizmów bez pobieżnej choćby znajomości subtelnych zjawisk chemicznych. Tak też jest w przypadku położenia grupy OH w pierścieniach cukrowych, do czego jeszcze wrócimy.

W rozdz. 13.1. była mowa o łańcuchowych wzorach monosacharydów a tu znowu podkreśla się, ze monosacharydy mają budowę pierścieniową. Trzeba zatem wyraźnie powiedzieć, jaką rolę w chemii cukrów odgrywają ich formy łańcuchowe.

W roztworach istnieją łańcuchowe i pierścieniowe izomery cukrów i ustala się między nimi równowaga. W roztworach większość cząsteczek monosacharydów istnieje w postaci izomerów pierścieniowych ale zawsze obok nich są izomery łańcuchowe. W stanie stałym monosacharydy występują tylko w formach pierścieniowych.

istnienie równowag oznacza, że w reakcjach chemicznych odbywających się w roztworach mogą uczestniczyć zarówno łańcuchowe jak pierścieniowe formy cukrów.

13.3. Utlenianie monosacharydów

Wszystkie monosacharydy są reduktorami i łatwo utleniają się do kwasów karboksylowych. Redukcyjne własności monosacharydów wyrażają się m.in. w tym, Ze redukują one odczynnik Tollensa (rozdz. 8.5). W przypadku glukozy reakcję przedstawia równanie