Obraz1 (23)

mowy znamienne. Jest to już nie tylko język mówiony, jak u Białoszewskim go, ale wręcz język „myślany”, poetycki strumień świadomości płynący gdzieś na pograniczu myśli i ustnej artykulacji. Myśl jest bowiem bliżej umykającej i przemijającej rzeczywistości niż wypowiedź: tłumaczenie myśli na poprawny i kształtny język groziłoby nienadążeniem, pozostaniem w tyle. Natomiast tradycyjna estetyczność wypowiedzi stanowi tu cel najmniej ważny. Niedwuznacznie mówi o tym utwór ze strony 27, który można chyba traktować jako tekst programowy: „Moje słowa, moje słowo ze wszystkim.

Nie wstydź się, mów jak leci, jak chce wyjść i nie cofa się za duże. Będzie bolało! Nie szkodzi, uściśnięta ręka też boli. Za ładne? To co innego, lepiej nie mów, poczęstuj czekoladką”. Jak widzimy, nad potrzebą estetyzacji bierze górę dążenie do tej wartości, jaką jest międzyludzki kontakt; i właśnie pogoń za niepochwytną rzeczywistością wzajemnych ludzkich relacji dyktuje konieczność poszukiwania „języka który spełniłby rolę rekwizytu (słowo podane zamiast ręki)” (s. 44).

Takie byłyby wnioski z lektury. Ale tu akurat czeka na czytelnika dość perfidna pułapka. Najtrudniej mianowicie dostrzec pewien niezwykły paradoks tej poezji, który w największym stopniu decyduje o jej wartości: pozorny bezład stylistyczno-kompozycyjny i gramatyczne rozprzężenie umożliwiają tu w gruncie rzeczy powstawanie misternych i przemyślanych poetyckich konstrukcji znaczeniowych.

Parę przykładów. „Każdy co łaska aż w uszach dzwoni” (s. 7) - to na pierwszy rzut oka nic więcej niż urwane zdanie, niezbyt spójny związek dwóch stereotypów frazeologicznych, typowy w tej niespójności dla języka mówionego. W rzeczywistości jednak zdanie nabrzmiewa złożoną wielością znaczeń. „Dzwonienie w uszach” to przecież równie dobrze dźwięk monety rzucanej jako jałmużna („Każdy co łaska...”), jak i - cisza (por. utarte wyrażenie: „cisza, że aż w uszach dzwoni”). Ukryty sens zdania byłby więc taki, że inni ludzie są nam w stanie ofiarować tylko milczenie, które do pełnego porozumienia ma się tak, jak jałmużna rzucana żebrakowi ma się do prawdziwego współczucia. Inny przykład. Prościutkie, sprowadzone do elementarnej postaci zdanie: „tak zdaje się na człowieka”, umieszczone w zakończeniu jednego z utworów (s. 23), wbrew pozorom otwiera znowu wieloznaczne perspektywy. Może tu chodzić zarówno o „zdawanie się na człowieka”, to jest na inną jednostkę (por. „możesz zdać się na mnie” w sensie „możesz na mnie polegać”), jak i o „zdawanie [egzaminu] na człowieka”, to jest na przynależność do gatunku ludzkiego; oba te sensy wydają się w danym kontekście jednakowo ważne. Takich przykładów można by cytować i analizować dziesiątki - i każą one przyjąć do wiadomości zaskakujący fakt, że pod pozorami nieugładzonej bylejakości ukrywa się w utworach Miło-będzkiej subtelna i przemyślana robota poetycka.

No tak, ale cóż z tego, skoro - jak już prorokowałem na wstępie - nie będzie to zapewne nigdy poezja popularna i powszechnie łubiana... Poetki oklaskuje dziś publiczność literacka przede wszystkim za epatowanie własną biologiczną „kobiecością” (albo i „babskością”.,.), nie żądając koniecznie,