obraz1

a mianowicie lęk drobnych władyków przed butnymi Niemcami, połączony z obawą, że ceną przyjęcia chrztu będzie całkowita g e r-manizacja ich własnych państewek czy też federacji plemion, w czym — jak wykazała rychło historia — bynajmniej się nie mylili.

Najwcześniej w całej Słowiańszczyźnie, bo już w V—VI stuleciu, przyjęli chrześcijaństwo w Bizancjum Słowianie z państwa bos-forańskiego na północnym obrzeżu Morza Czarnego, nad obecnym Morzem Azowskim ⁵. Przy jęcie nowej wiary odbywało się często zewnętrznie. Mamy tu raczej do czynienia z chrztem automatycznym. Za panowania cesarza Justyniana I (527—565) włączono te ziemie do cesarstwa wschodniorzymskiego w ramach akcji rewindykacyjnej terytorium cesarstwa rzymskiego, a więc chrystianizacja nastąpiła przez sam fakt aneksji politycznej.

Z kolei ponoć rzymska misja wyprawiona w połowie VII w. przez papieża Marcina I zdołała zaszczepić chrześcijaństwo wśród Słowian iliryjskich, którzy opanowali pobrzeże dalmatyńskie bez samego pasa nadmorskiego oraz Serbię. Słoweńcy dostali się w zasięg akcji duchowieństwa bawarskiego, a specjalnie gorliwy w ich nawracaniu okazał się w VIII stuleciu arcybiskup salzburski Arno. Warto zaznaczyć, że Salzburg był tą samą metropolią kościelną, która 200 lat później

⁶ W. Kowalenko, cyt. wyd.

chrzciła władcę Polski Mieszka 1. Ziem U' Jiml Odrą, Wartą i Wisłą do roku 1000 podlegały kościelnie bezpośrednio biskupstwu w Kały/. -bonie, a pośrednio arcybiskupstwu w Salzburgu, jak zresztą i ziemie czeskie.

Morawy i Panonię oraz późniejs/.e Węgry objęli swą misją w obrządku słowiańskim w latach 863—885 bracia Konstanty i Metody, zakładając podległe Rzymowi areybiskups-tw,o syrmeńskie, nawiązujące do dawnej metropolii u ujścia Sawy i Drawy do Dunaju. Ten zaczątkowy twór obrządku słowiańskiego nie przetrwał u Słowian zachodnich. U/.ym oddał arcybiskupstwo morawskie Niemcowi Wichingowi. Po upadku państwa wici korni >rawskiego w początku X w. Czesi znaleźli się już całkowicie w zasięgu arcybiskupstwa salzburskiego o obrządku łacińskim. Jeszcze wcześniej, bo w 845 r., nastąpił w Bawarii zbiorowy chrzest czternastu książąt czeskich, ale czeski książę Borzywoj I przyjął chrzest w o-brządku słowiańskim.

Serbia przechodzi ostatecznie na obrządek grecki w latach 867-—874, a Bułgaria w osobie księcia Borysa Michała — późniejszego mnicha i bezwzględnego tępiciela pogaństwa — w roku 865. Polski książę Mieszko 1 chrzci się w roku 966, a kijowski książę Włodzimierz I — w 988. Obodrzyci przeszli na chrześcijaństwo dopiero w XI stuleciu, a Pomorza-

⁸ Wszystkie te dane zebrał w cytowanym już hasłowym artykule Słownika starożytności słowiańskich Władysław Kowalenko.

263