Obraz23 (5)

• Rodowody biblijne i antyczne

do Ziemiańskiej generalnej ekonomiki zawiera urywek wielce pod tym względem charakterystyczny:

...sam Pan Bóg wszechmogący ten życia sposób postanowił. Ponieważ pierwszy rodzic nasz Adam i synowie jego byli rolnikami, po nich Noe szczepił winnice, Abraham, Izaak. Jakub trzody paśli; Saul od osłów, Dawid zaś od owczarnie na królestwo wokowany. Cóż więcej? Sam Chrystus Zbawiciel nasz Ojca swego rolnika mieć chełpi się w Ewangelijej świętej; „Ego sum vlUą ot Po lei meus agticola est"

[Ja jestem krzewem winnym, a Ojciec mój jest tym, który uprawia; Ew. św. Jana 15,1 J. Pożytek jej Jaki był, wymówić trudno, gdyż nie dla czego innego Adamowi Stwórca najwyższy ziemię uprawiać i w zapoceniu czoła kawałka chleba zażywać kazał, tylko żeby stąd miał, i my — jego potomkowie, pewny życia sposób. Z agri kul tury niemałe zebrali dostatki i bogactwa starożytni oni święci patriarchowie: Abram, Lot, Jakub, Job, i dlatego ją za wielkie błogosławieństwo Pańskie być poczytali, jako to Izaak błogosławił synowi swemu Jakubowi: „Det tibi Deus de rore coeli et pinguedine terrae” (Niechaj tobie Bóg użycza rosy z niebios i żyzności ziemi; Ks. Rodź. 27, 28J.²³

Jak łatwo zauważyć, nie przeszkadzała Haurowi i innym autorom ziemiańskim świadomość, że trud rolniczy był dla Adama karą za grzech pierworodny; w dążeniu do uświęcenia zajęć ziemiańskich pomijali to milczeniem, uzyskując tym samym doskonały argument na rzecz dawności i godności TólnictwaT Nobilitacji'Ziemiańskiego bytowania mogły w XVI i XVII w. służyć — prawie tak dobrze jak Biblia — również tradycje antyczne. Przywołanie znanych z historii postaci żyjących na wsi pozwalało polskiemu szlachcicowi niejako stanąć z nimi w jednym szeregu, zobaczyć siebie jako ich duchowego spadkobiercę. Dlatego to w przytaczanej już przedmowie Haura po patriarchach oddających się rolnictwu wymieniono również imiona pędzących „wiejski żywot” starożytnych królów i wodzów, m.in. Cyrusa, Numy Pompiliusza, Hierona, Filometora i Attalosa. Inni autorzy dodawali jeszcze cesarza Dioklecjana, a także pisarzy rzymskich, przede wszystkim Cycerona. W anonimowym wierszu Na wioskę motyw ten potraktowany został bardzo szeroko, zaś konkretne przykłady poprzedził autor stwierdzeniami ogólnymi:

Ucieszna wiosko moja, powiem ja o tobie.

Że ciebie i najmędrszy smakowali sobie*

W tobie swe stanowisko i filozofowie Przedtym chętnie miewali, i pisorymowie (...]

Tu im szeptał genijusz w osobnej skrytości;

Śmiem rzec. że wioska była mistrzynią mądrości.

Tych piersi kosztowała i filozof i ja,

Tym sie karmiła mlekiem i teologija [...]

(w. 33-36, 45-48)

Na marginesie warto tu dodać, że nie zyskał powodzenia w poezji ziemiańskiej jeden z najbardziej znanych rolników starożyt-

23 J. K. Haur, Ziemiańska generalna oekonomika obszerniejszym od przeszłej edycyjej stylem supplementowana [...], Kraków 1679, s. 1-2.