Obraz22 (5)

• Staropolska poezja ziemiańska •

RODOWODY BIBLIJNE I ANTYCZNE

Ci, którym opis wiejskiego żywota i argumenty filozoficzne nie wystarczały, usiłowali dla swego przeświadczenia o szczęśliwej kondycji ziemianina znaleźć oparcie w autorytecie biblijnym. Stwierdzali pośrednio lub wprost, że wieś i żyjący w niej „oracz” pozostają [pod szczególną^ opieką Bożej opatrzności- przekonanie to najczęściej nie wymagało dowodu, bowiem odwoływało się do jednego z najsilniej zakorzenionych archetypów myślenia ludzkiego. Bliski kontakt z naturą, wykorzystywanie jej praw w gospodarstwie, wreszcie podobieństwo zajęć rolniczych do Bożego dzieła stworzenia — od wieków uświęcają prozaiczne nawet czynności związane z uprawą roli, rodzą wiele symboli i rytuałów.

W poezji ziemiańskiej często pojawia się przekonanie, które Jan Kochanowski wyraził z właściwą sobie zdolnością skrótu i celnością:

Panie, to moja praca, a zdarzenie Twoje;

Raczyż błogosławieństwo dać do końca swoje!

(Ala dom w Czamolesie, w. 1-2)

To Bóg daje „myśl spokojną” i „spokojny kąt”, to on jest „\Vsze-go dobrego Dawcą i Szafarzem wiecznym” (Modlitwa o deszcz, w.l). W tym kontekście nowego znaczenia nabierają również parafrazy niektórych tekstów biblijnych. Oto np. wiersz Kocho-wskiego Wszytko z nieba z II księgi Niepróżnującego próżnowania jest parafrazą Psalmu 22, a jednocześnie pochwałą szczęśliwości ziemiańskiej:

Pan mym pasterzem, Pan mi daje chleba,

Pan opatruje, czego żywnie trzeba,

Pan żywi ciało, Pan żywi i duszę,

Wielbić Cię, Panie, za te dary muszę (...)

To tedy że mam, Twoje, Panie, dzićło,

Mnie dobrze wdzięcznym być, a Tobie miło.

Przeto dziękując za skarb Ci takowy,

Ze mnąć oddają dzięlfi Goleniowy.

(w. 1-4, 37-40)

Przekonanie, że żywot ziemiański jest szczęśliwy i że ziemianin podlega szczególnej Bożej opiece, poprzedzało czasem szerszy wywód na temat dawności i godności zajęć rolniczych. Najchętniej posługiwano się przy tym autorytetem biblijnym, przywołując postacie rolników ze Starego i Nowego Testamentu, a także cytując z upodobaniem niektóre fragmenty. Przedmowa Haura

28