Obraz31 (4)

• Materia georgiczna

W polskiej literaturze ziemiańskiej nie znajdziemy poematu, który dałby się porównać z Georgikami jako dokonanie artystyczne. Nie znaczy to jednak, że prób takich nie podejmowano. Zastrzegając się, że chodzi o ogólne podobieństwo treści, a nie o jakiekolwiek zależności gatunkowe czy stylistyczne, można powiedzieć, że już Żywot człowieka poczciwego Reja, a zwłaszcza jego część zatytułowana Rok ńa cżłerzycząścirbzSźtelon' byt próbą stworzenia „gośpódarsMSJ” wizji życiana wsi analogiczną v / do Wergiliańskiej. W znacznie większym stopniu poematem o za-^ s kroju georgicznym są Zabawy orackie gospodarza dobrego uczciwe, ucieszne i pożyteczne Stanisłafwa Słupskiego z 1618 r. Obszerna pochwała „kondycji orackiej” poprzedza tu opis owych „zabaw”, czyli — według sformułowania Kochanowskiego — „wieśnych wczasów i pożytków”, z położeniem nacisku na pożytki właśnie. Schemat jest odmienny od Wergiliuszowego, a ten sam, co u Reja, bo według pór roku. Słupski nie rozgranicza różnych sfer działalności rolnika, jak to było w Georgikach, co najwyżej dzieli obowiązki między „oracza” i jego małżonkę, dając w ten sposób — niejako przy okazji — idealny wizerunek dobrej żony „na cztery części [roku] rozdzielon”.

Wydaje się jednak, że polskiemu poecie zależało raczej na sumarycznym wyliczeniu prac i zabaw ziemianina niż na instruktażu fachowym. W XVI w. za bardziej odpowiednie do tego celu ; uważano chyba traktaty prozaiczne, takie jak choćby wcześniejsze od Zabaw orackich Gospodarstwo Anzelma Gostomskiego i czy późniejszą Ziemiańską ekonomiką Jakuba Kazimierza Hau-[ ra, by poprzestać na dwu tylko przykładach.

Poemat Słupskiego zbliżają do Georgik obszerne dygresje [ utrzymane w tonie patetycznej pochwały, analogiczne do wspo-i mnianych już fragmentów drugiej księgi dzieła Wergiliusza. Całe i Zabawy orackie są pochwałą żywota ziemiańskiego, jednak uwagę zwracają partie szczególnie podniosłe: hymn na cześć roli v (w. 13-32) rozpoczynający się od słów: „Rola najlepsza, rola klej-i not drogi”, będących parafrazą Pieśni II 3 Kochanowskiego, na-I. stępnie pochwały samowystarczalności pojedynczego gospodar-stwa wiejskiego (w. 357-372) i całej Polski (w. 481-492), dalej I fragment poświęcony „pomiemości” ziemiańskiej (w. 417-445) I oraz bardzo dobitna gloryfikacja pracy (w. 181-188, 351-354). f Zwłaszcza dla tej ostatniej można znaleźć źródło w Georgikach, I mianowicie owo słynne „Labor omnia vincit improbus”.

Jak potrzebnym i popularnym dziełkiem były Zabawy orackie, przekonuje fakt, iż w 20 lat po jego wydaniu Władysław Stanisław Jeżowski ogłosił drukiem przeróbkę zatytułowaną Ekono-

37