63787 Obraz33 (4)

* Materia georgiczna

biorcom, a umacniająca przekonanie o nobilitującej moralnie roli pracy w życiu idealnego ^ziemianina. Autorzy wymienionych traktatów agronomicznych stawiali sobie obok celów praktycznych (upowszechnienie wiedzy rolniczej) także ściśle artystyczne. Pomijając sprawę kompozycji, nieraz kunsztownej (np. Ekonomik Ksenofonta jest dialogiem typu sokratycznego), wskazać trzeba na elementy laudacyjne i parenetycznę. sprawiające, iż nie mamy do czynieniaTsuchym wykładem wiedzy fachowej. W pracy Ksenofonta pochwała zajęć rolniczych oraz „wizerunek’’ dobrej gospodyni zbliżają się swym tonem do wielu analogicznych ustępów literatury ziemiańskiej. Również traktaty Katona, War-rbńa i Koiumelli (nie mówiąc o Georgikach) mają charakter w znacznęj mierze dydaktyczno-parenetyczny: ich zadaniem było zachęcać do zajęcia się uprawą ziemi i tworzyć wzór osobowy rolnika. Dlatego na przykład podkreślano tak często przyjemności żywbtaro^ : Kolumella jedną z ksiąg poświęcił polowaniu, zapewne nieTylko ze względu na korzyści z niego płynące.

Charakterystyczny jest fakt, że w polskiej literaturze rolniczej zwracano uwagę na te właśnie, laudacyjne i parenetyczne akcenty w starożytnych traktatach. Haur w cytowanym już wstępie-do swej Ekonomiki pisah^^^^p^^^    /) r^y

Nad tę naukę gospodarską, za świadectwem ludzi świętych i poważnych, nie masz nic poćciwszego, {zacniejszego, przystojniejszego, lepszego, jednym słowem (jako jeden godny rei rusticae scriptor mówi) nihil eorum, e ąuibus aliąuid acąuiritur labore, homine dignius, Deoąue ma gis probatus labor, agricul-i tura [żadna praca z tych, które przynoszą korzyści, nie jest bardziej godna człowieka ani milsza Bogu lniż rolnictwo]. Starzy (jako Kato, człowiek mądry, rei rusticae assertor, świadczy) wiele razy człowieka dobrego chwalić chcieli, bonum agricolam, tamąuam summo encomio, unoąue verbo efferebant [podkreślali, że jest dobrym rolnikiem, traktując to jako najwyższą pochwałę]; ale i tu u nas w Polsce tym

sposobem wielom dobrze się rządzącym ludziom przymawiają, iż dobry gospodarz.⁹⁴

±) □ eri en wy    tw

Wergiliuszowć Georgiki, poza tym że¹ były wzorem dla dłuższych poematów ziemiańskich i pomogły w ukształtowaniu programowego charakteru większości utworów tego nurtu poezji staropolskiej, uczestniczyły także — podobnie jak epod „Beatus ille” Horacego — w budowaniu topiki ,pjgśńl ziemiańskiej. Na przykład często powtarzana pochwała małej posiadłości, powiązana oczywiście ściśle z postulatem „złotej mierności”, zgadza się całkowicie ze zdaniem Wergiliusza; zresztą słowa z drugiej księgi, poematu: „Laudato ingentia rura, exiguum colito” (Chwal wiel-j kie wsie, uprawiaj małą), traktowane jako sentencja, często i chętnie przytaczali autorzy ziemiańscy (zob. np. Ziemianin 1 J. Ponętowskiego i Rozjezne pożegnanie z ojczystym Gajem \

30 J. K. Haur, Ziemiańska generalna oekonomika..., Kraków 1679, s. 1-2.

39