Obrazr4

426

pan ■

12.    Omów społeczno-kulturowe uwanmkowania agresji. Zastanów się, jak szkołamou I przeciwdziałać nasilaniu się agresji.

13.    Scharakteryzuj osobowość antysocjalną.

14.    Omów rolę rodziny i szkoły w procesie socjopatyzacji dzieci i młodzieży.

15.    Co to jest uzależnienie?

16.    Dlaczego młodzież jest szczególnie narażona na uzależnienie od alkoholu i narko- I tyków?

17.    Jak przebiega uzależnienie od alkoholu?

18.    Omów sytuację dzieci wywodzących się z rodzin z problemem alkoholowym. Czy I szkoła stara się im pomóc?

19.    Jakie są podstawowe grupy środków narkotycznych? Podaj objawy ich używania I i objawy abstynencyjne.

20. Czy twoim zdaniem szkoła dba o dostarczanie odpowiedniej wiedzy na temat nar- I kotyków młodzieży i rodzicom?

21.    Jak ty — jako nauczyciel — będziesz się starać zapobiegać powstawaniu uzależnienia od alkoholu i narkotyków u swoich uczniów?

Literatura zalecana

Aronson E., Wilson T.D., Akert R.H., (1997), Psychologia społeczna, Zysk i S-ka, Poznań (rozdz. 12)

Dimoff T., Caiper S., (1993), Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki, Elma Books, Warszawa

Grochulska J., (1993), Agresja u dzieci, WSiP, Warszawa

Huesmann L.R., (2001), Przemoc na ekranie a przemoc w życiu, „Nowiny Psychologiczne”, nr 4

Mellibruda J., (1993), Tajemnice ETOH, Wyd. PARPA, Warszawa

Moneta-Malewska M., (1995), Narkotyki w szkole i w domu, Tow. Wydawnicze i Literackie, Warszawa

Opolska T., Potempska E., (1998), Dziecko nadpobudliwe. Program korekcji zachowań, Wyd. Centrum Metodyczne MEN, Warszawa

Surzykiewicz J., (2000), Agresja i przemoc w szkole, Wyd. Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, Warszawa

Sztander W., (1993), Rodzina z problemem alkoholowym, Wyd. PARPA, Warszawa

Wojciechowski M., (1993), Psychologia narkomanii, Lab. Psychologii Stosowanej, Warszawa

Wolańczyk T., Kołakowski A., Skotnicka M., (1999), Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci, Wyd. Bi Folium, Lublin

ROZDZIAŁ XIII

Poznawanie ucznia i jego środowiska

Celem, jaki realizują autorzy tego rozdziału, jest zapoznanie czytelników z wybranymi metodami badawczymi stosowanymi w psychologii, możliwymi do zastosowania przez nauczycieli. Ogólnoteoretyczne rozważania z zakresu metodologii badań psychologicznych zostały tu sprowadzone do minimum. W zamian autorzy uzupełnili opisane metody komentarzami przedstawiającymi ich wartość i sposoby praktycznego zastosowania. Systematyczny wykład metodologii badań psychologicznych znajdzie czytelnik w znakomitych pracach Jerzego Brzezińskiego (1996). W analizie na końcu podręcznika znajdują się materiały pomocnicze w postaci 4 arkuszy diagnostycznych i jednego schematu wywiadu z uczniem. Materiały te mogą być zastosowane w niezmienionej formie, bądź służyć jako wzór do konstrukcji własnych narzędzi badawczych.

1. Znaczenie wiedzy o uczniu i jego środowisku

Warunkiem skuteczności oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych nauczyciela jest jego wiedza o uczniu. Wychowawca, który chce, aby jego zabiegi były skuteczne, musi przede wszystkim poznać swoich wychowanków. Zebranie wszechstronnych informacji nie może być wynikiem przypadkowych obserwacji niektórych zachowań uczniów, lecz winno opierać się na rzetelnym przygotowaniu oraz wiedzy z zakresu psychologicznych metod i technik służących do badania cech psychicznych oraz uwarunkowań środowiska ucznia. Nauczyciel winien również opanować te metody psychologiczne, które umożliwiająpoznanie właściwości całego zespołu uczniowskiego, w szczególności grupy klasowej.

Zdobywanie przez nauczyciela informacji o swych wychowankach określane jest przez A. Janowskiego (1975) jako działanie rozpoznawcze, które według autora bywa jednak najczęściej mało skuteczne. W codziennej praktyce szkolnej wszechstronne poznawanie dzieci i młodzieży przez nauczycieli nie jest najczęściej realizowane ani powszechnie, ani systematycznie. Stąd powierzchowne sądy nauczycieli o uczniach wyrażające się w ogólnikowych określeniach, niejednokrotnie nic nie mówiących, a nawet zawierających krzywdzące negatywne opinie (oparte na wyrwanych z kontek-