Obraz (1447)

IN ulst a wy icordyc/tu) miMoilyc/iic* nnall/y i'kononiir/ni'1 1

lYoccs poznania w analizie ekonomicznej, u podstaw którego leży metoda analityczna, prowadzi od analizy zjawisk i procesów ekonomicznych do syntetycz nych uogólnień, ocen i wniosków. W celu wszechstronnego zbadania procesu ekonomicznego należy za pomocą analizy dokonać jego rozkładu na zjawiska zasadnicze, stopniowo rozpoznać to, co nieistotne, i dojść do istoty zjawisk.

Przeciwieństwem metody analitycznej jest metoda syntezy, która polega na łączeniu wyodrębnionych części składowych w całość, z uwzględnieniem wiedzy o nich zdobytej podczas analizy, umożliwiając całościowe poznanie badanego przedmiotu.

Analiza i synteza stanowią krańcowe elementy tego samego procesu badawczego. Analiza jest sposobem inwencji badania, a synteza sposobem wykładania zdobytych wyników.

W procesie poznania opartym na metodzie analitycznej znajduje zastosowanie dedukcyjno-indukcyjny tok badań. Dedukcja uwzględnia przejście od ogólności do pojęć szczegółowych, elementarnych. Po wstępnej ocenie zjawiska ogólnego dokonuje się badania przyczyn, które miały wpływ na jego ukształtowanie się. Indukcja natomiast polega na odwrotnym toku badań. W pierwszej kolejności są rozpatrywane zjawiska szczegółowe, a następnie zjawiska ogólne pozostające w przyczynowym związku z tymi zjawiskami szczegółowymi. Pierwszy tok postępowania odpowiada analizie, drugi natomiast jest związany z syntezą.

Badania analityczne są realizowane etapami i zwykle w całokształcie pełnych, pogłębionych prac analitycznych można wyodrębnić cztery podstawowe etapy:

•    na wstępie powinno nastąpić określenie przedmiotu, zakresu i celu badań, przygotowanie materiałów źródłowych analizy (zob. podrozdział 1.4) i wybór metod badawczych;

•    etap właściwych prac analitycznych rozpoczyna się od pomiaru i wstępnej, ogólnej oceny badanych zjawisk; może tutaj znaleźć zastosowanie analiza porównawcza (zob. podrozdział 1.2.2);

•    zasadniczy etap analizy stanowią badania szczegółowe, które polegają na rozłożeniu przedmiotu badań na elementy składowe w celu wyodrębnienia czynników, które wpłynęły na badane zjawisko; można także dążyć do ustalenia i oceny kierunku oraz siły oddziaływania poszczególnych czynników na badane zjawisko z zastosowaniem metod analizy przyczynowej (zob. podrozdział 1.2.3);

•    etapem końcowym badań analitycznych jest podsumowanie wyników, postawienie ostatecznej diagnozy oraz sformułowanie wniosków; ważny jest także wybór odpowiedniej formy prezentacji wyników badań (zob. podrozdział 1.5), która powinna odpowiadać celom analizy i oczekiwaniom zlecającego badanie.

Wymienione etapy badań analitycznych stanowią przykładowy tok postępowania, który stosownie do potrzeb może być odpowiednio zmieniony.

t ' ■ r!t,liniując kryterium formy opisu badanych zjawisk, można wyróżnić:

» Hii lml) uiiiilizy Jakościowej (deskryptywnej), które mogą służyć do opisu f|t!"hl- niemierzalnych lub do werbalnej czy graficznej prezentacji zjawisk mli i ulnyeh, w uzupełnieniu badań ilościowych;

• im ludy nmilizy ilościowej, znajdujące zastosowanie w badaniach zjawisk I ' iinlylikowalnycb; metody te ze względu na możliwość uwzględniania lub l"•iiiipiiii.i zdarzeń losowych można podzielić na dwie zasadnicze grupy, n mlmiowicie: deterministyczne (nie uwzględniające czynnika losowego) oraz •■iim linslycziie (uwzględniające zdarzenia przypadkowe).

i ’ .* Analiza porównawcza

i In i najpopularniejszych metod analizy ekonomicznej o dużych walorach iih l* nosa praktycznej jest metoda analizy porównawczej.

1'iidsiawą le j metody jest porównanie co najmniej dwóch zmiennych opisujących il e lone wielkości ekonomiczne, z których jedna jest wielkością ocenianą, i iiipliycznie stwierdzoną, druga zaś stanowi wzorzec, punkt odniesienia oceny, hm iw nywać można wielkości wyrażające taką samą treść ekonomiczną (wielkości Immi ')'enicznc)oraz wielkości o różnej treści ekonomicznej (wielkości heterogenicz-ll< i ule logicznie ze sobą powiązane.

W wyniku porównania zostaje ustalone odchylenie, które może być wyrażone liczbach absolutnych lub względnych (procentowych). Przy porównywaniu /|nwisk jednorodnych ustala się odchylenie bezwzględne (AS), którego sposób Mblic/ania przedstawia wzór:

A.V ■ ój-5o,

Udzie:

'«i wartość zjawiska w oki'esie badanym,

V badane zjawisko według wzorca do porównania.

Przy porównywaniu dwóch różnorodnych zjawisk, z których jedno jest podia wowe, a drugie towarzyszące, otrzymuje się odchylenie względne. Tempo rozwoju jednego zjawiska określa tempo rozwoju drugiego.

Odchylenie względne (A S') można obliczyć według wzoru:

A.S" = S\ -(SqXB) lub

AS' = S₀x(A-B), gdzie:

A    — wskaźnik dynamiki (wykonania planu) zjawiska badanego,

li    — wskaźnik dynamiki (wykonania planu) zjawiska towarzyszącego,

5«, 5, — jw.