Obraz (1606)

MO Mrlody oceny zngio/onin przedsiębiorstwu upadłością

wystarcza juce do podejmowania decyzji w zmiennych warunkach rozwijającej się gospodarki wolnorynkowej. Efektem prac podjętych w celu stworzenia doskonalszego, niż modele jednozmienne, systemu zabezpieczającego inwestorów było opracowanie przez naukowców modeli wielozmiennych, łączących wpływ poszczególnych wskaźników analitycznych i pozwalających na kompleksową analizę sytuacji przedsiębiorstwa i na podjęcie jednej decyzji dotyczącej inwestowania w jego rozwój.

MODEL ALTMANA

W literaturze najpopularniejszym przykładem analizy wielowymiarowej standingu finansowego przedsiębiorstwa jest model Altmana (tzw. Z-score), który z dużym prawdopodobieństwem klasyfikuje przedsiębiorstwa do dwóch grup: wypłacalnych i niewypłacalnych. Model ten, choć nie został opublikowany jako pierwszy, ze względu na wysoką jakość stosowania można uznać za najlepiej charakteryzujący swoją grupę. Jego założenia zaprezentowano poniżej.

Budowa funkcji Z

Z = 0,717 X, + 0,847 X₂ + 3,3 X₃ + 0,42 X₄+\,0X₅.

Budowa wskaźnika w modelu Altmana

1.    Kapitał obrotowy / Aktywa całkowite.

2.    Zysk zatrzymany / Aktywa całkowite.

3.    Wynik przed spłatą odsetek i opodatkowaniem / Aktywa całkowite.

4.    Wartość księgowa kapitału podstawowego / Kapitały obce.

5.    Przychody ze sprzedaży / Aktywa całkowite.

Każdy ze wskaźników pochodzi z innej „rodziny” wskaźników analitycznych, podobnie jak w modelach jednowymiarowych. Jest to spowodowane potrzebą wykluczenia wskaźników skorelowanych, tzn. takich, które niosą podobną informację analityczną. Oprócz wskaźników omówionych we wcześniejszych modelach pojawiają się nowe, m.in. wskaźnik rentowności brutto zainwestowanego kapitału, wskaźnik produktywności aktywów czy proporcja między podstawowym kapitałem własnym a kapitałami obcymi.

Wartością krytyczną, tj. rozdzielającą grupę przedsiębiorstw na skraju upadłości i w dobrej kondycji, jest wartość 2,675. Błędy pierwszego i drugiego rodzaju¹, czyli błędy kwalifikacji przedsiębiorstw do niewłaściwej grupy, wynoszą 6% i 3%, mieszczą się zatem w granicach błędu statystycznego. „Szara strefa”,czyli obszar zasięgu wskaźnika Z-score obarczony ryzykiem błędnej klasyfikacji przedsiębiorstwa, zawiera się między wartością 1,23 i 2,90. Oznacza to, że inwestor zainteresowany wyłącznie pewnymi inwestycjami powinien odrzucić ofertę przedsiębiorstwa, które w wyniku analizy otrzymało notę poniżej 2,90.

Dla omawianego przykładu wartości wskaźników i samej funkcji Z-score kształtują się jak w tablicy 12.3.

Tablica 12.3

Wskaźniki analityczne modelu Altmana dla podmiotu występującego z wnioskiem o ogłoszenie upadłości w gdyńskim Sądzie Rejonowym w 2000 r.

Budowa wskaźnika w modelu Altmana	Wartość wskaźnika
1. Kapitał obrotowy / Aktywa całkowite	-0,4849553
2. Zysk zatrzymany / Aktywa całkowite	0,00
3. Strata przed spłatą odsetek i opodatkowaniem / Aktywa całkowite	-0,4583837
4. Wartość księgowa kapitału podstawowego / Kapitały obce	0,1746551
5. Przychody ze sprzedaży / Aktywa całkowite	6,2456642
Wartość funkcji Z-score Altmana	4,4586444

/. r ó d ł o: Opracowanie własne.

Wartość indeksu Z pozwala zaliczyć badane przedsiębiorstwo do grupy jednostek będących w dobrej kondycji finansowej. Decydujący wpływ na kształtowanie funkcji Z ma bowiem wskaźnik obrotowości aktywów ogółem. Wysoka produktywność majątku nie znajduje jednak potwierdzenia w jego rentowności. Trzeba także pamiętać, iż jest to wynik otrzymany dla przedsiębiorstwa działającego w warunkach gospodarki amerykańskiej. W późniejszych modyfikacjach modelu Altman odrzucił ten wskaźnik jako w dużej mierze zależny od typu działalności przedsiębiorstwa.

Należy podkreślić, że będąc jednym z licznych modeli ekonometrycznych² służących kompleksowym ocenom przedsiębiorstw, model Altmana był jednak na tyle trafny, iż jedna z jego późniejszych modyfikacji nigdy nie została udostępniona na rynku i jest przez autora odsprzedawana przedsiębiorstwom zainteresowanym lokowaniem bądź pozyskiwaniem kapitału na rynku. Wysoka jakość modelu Altmana powoduje dodatkowo, że opublikowanie niekorzystnych wyników analizy jednostki, opartej na tym modelu, mogłoby mieć wpływ na jej upadek na zasadzie samospełniającej się przepowiedni.

MODEL HOŁDY

Do waiunków polskich model Altmana został adaptowany m.in. przez dr. Artura Hołdę z Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Założenia polskiego modelu przedstawiają się następująco.

Budowa funkcji Z_H

Z_H = 0,605 + 6,81 x 10'¹ X, - 1,96 x 10"² X₂ + 9,69 x 10 ² X₃ + 6,72 x 10^ X₄ +

+ 1,57 x 10 ⁵X₅.

Budowa wskaźnika w modelu Hołdy

1.    Aktywa bieżące / Zobowiązania bieżące.

2.    Zobowiązania ogółem x 100 / Aktywa całkowite.

3.    Wynik netto / Aktywa całkowite.

4.    Zobowiązania bieżące x 360 / Koszty zwykłej działalności operacyjnej.

5.    Przychody ogółem / Aktywa całkowite.

1

Błąd pierwszego rodzaju polega na zakwalifikowaniu przedsiębiorstwa niewypłacalnego do grupy przedsiębiorstw w dobrej kondycji, błąd drugiego rodzaju jest jego przeciwieństwem.

2

^Ih Szerzej o innych modelach zob. „Bank i Kredyt”, czerwiec 1999.