P1010097 (4)

58

należą w pedagogice do rzadkości. Jest to niewątpliwie jedna z przyczyn słabego rozwoju tej nauki”¹⁵. Z tych powodów poświęcić należy eksperymentowi więcej uwagi w niniejszym opracowaniu.

Powściągliwość nauk społecznych w stosunku do technik eksperymentowania wynikała z trudności „manipulowania” ludź-mi, niekiedy z wątpliwości etycznych oraz z niepokonalnych trudności metodologicznych respektowania podstawowej zasady klasycznego eksperymentu, wedle której wszystkie zmienne mają być utrzymane bez zmian, z wyjątkiem jednej zmienianej przez badacza. I bodaj że dopiero John Watson — twórca behawioryz-mu w psychologii, zachęcił socjologów i pedagogów do prób za-

g,_ stnsnwania pkgpprympntn w badaniach zjawisk społecznych. Po-

stulat swój Watson sformułował w dwóch słynnych pytaniach:

a Pierwsze: „co zaszłoby w zachowaniach ludzkich, gdybyśmy przeprowadzili określone zmiany środowiska społecznego”,! drugie, „chcielibyśmy,- aby-pewna^dnostka lub pewna griina wykonały określone czynności — przez jakie sytuacje można by je do tego skłonić?”¹⁸

Sugestie Watsona zachęciły do rezygnacji z przesadnego puryzmu metodologicznego, tj. do wyrzeczenia się laboratoryjnego wyizolowania badanego zjawiska, co — jak się okazało w prak-tvce badawczej — nie pozbawia eksperymentu społecznego (poprawnie obserwowanego) wartości poznawczych — diagnóśtycz-' nych i prognostycznych.

Podobnie jak to mieliśmy w obserwacji i w wywiadzie¹ istnieje kilka rodzajów eksperymentowania. Przydatne w badaniach pedagogicznych mogą być:

a) ^Eksperyment naturalny / zorganizowany - dla- -celów praktyczny di, ecPbadacz spozytkowuje lub inicjuje, np. reorganizacja zapisów dzieci rozpoczynających obowiązek szkolny.

¹⁵ H. Muszyński, Szkic metodologiczny badań nad wychowaniem, [w:] Metodologiczne problemy pedagogiki, pod red. H. Muszyńskiego, Wrocław 1967, s. 69. W literaturze dotyczącej eksperymentu społeczno-pedago-gicznego na wyróżnienie zasługuje: I. Pearse, L. Grocker, The Peck-ham experiment, Londyn 1943.

¹⁸ Encyklopaedia of the social Sciences, red. E. Seligmann, t. I, New York 1949, s. 498.