P1010723 (2)

49

3.1. Czynniki ekonomiczne

siwa (jednostki - konsumenta). Konsumenci dążą do podwyższenia standardu życia poprzez zaspokojenie coraz to nowych potrzeb lub posiadanie coraz lepszych jakościowo dóbr. Jednak ogólny stan rozwoju gospodarki wyznacza granice realizacji tych potrzeb. Jednocześnie im więcej wolności gospodarczej, tym większy zakres swobody w podejmowaniu decyzji gospodarczych, w tym konsumpcyjnych. Duże znaczenie w tym przypadku mają zachowania konsumentów. Nabywając określone produkty, „informują”, że produkcję należy zwiększyć, rezygnacja z innych oznacza konieczność zmniejszenia ich produkcji. W gospodarce rynkowej konsument jest względnie suwerenny, dokonuje autonomicznych wyborów, nie napotykając ze strony państwa ograniczeń. Rynek powinien zapewnić korzyści producentom i konsumentom. Konsumenci starają się realizować swoje preferencje, a producenci, oferując poszukiwane produkty, maksymalizować korzyści. Konkurencja między przedsiębiorcami powinna doprowadzić do zgodności między preferencjami konsumentów i korzyściami producentów².

W praktyce rynek, będąc podstawowym regulatorem gospodarki w krajach wysokorozwiniętych, nie funkcjonuje idealnie. Konsumenci nie zawsze dokonują właściwych wyborów, ponieważ nie posiadają pełnej informacji o produktach bądź są fałszywie informowani.

Ze względu na „niedomagania” rynku ważną rolę w regulowaniu procesów gospodarczych pełni państwo - prowadząc określoną politykę gospodarczą, pośrednio determinuje zachowania konsumenckie poprzez:

-    kształtowanie podatków i wydatków publicznych,

-    redystrybucję dochodów,

-nadzorowanie produkcji (a często również konsumpcji) dóbr szkodliwych dla zdrowia (i życia) nabywców (odpowiednie uregulowania prawne).

Państwo broni interesów konsumentów między innymi poprzez:

-    zapewnienie konsumentom ochrony przed nadużywaniem przez firmy silniejszej pozycji na rynku (monopolistycznej lub dominującej), na przykład: stosowanie nadmiernie wysokich cen, nierzetelnych działań marketingowych, niekorzystnych warunków umów,

-    zakaz nieuczciwej konkurencji,

-prawo do pełnej informacji o produktach, jego cechach, metodach użytkowania i cenach, aby konsument świadomie dokonał wyboru produktów,

-    edukację - informuje o prawach i obowiązkach konsumenta, a także kształtuje określone postawy konsumentów,

-    prawo do pozytywnego załatwiania uzasadnionych reklamacji, określając odpowiednie procedury postępowania,

-prawo do reprezentacji i zrzeszania się, aby przedstawiać własne stanowisk w sprawach ich dotyczących,

‘ i. Sloman. Podstawy ekonomii, PWE. Warszawa 2001, s. 175 i dalsze.