P1011027

112

Czynniki kształtujące zachowania rynkowt konsumentów

^aMnui

ich zaspokojenia. Powoduje to jednocześnie silniejsze ujawnianie się ch*°^\ s/.aniu zasobów czasu wolnego¹⁹.

Oparcie życia społecznego w Polsce po 1989 r. na prawach

czasu wolnego. Osoby te realizują głównie bierne formy spędzania czasu Zupełnie inaczej wygląda budżet czasu wolnego ludzi młodych, wykszi^ '^l(; ambitnych, aktywnych zawodowo, niezależnych finansowo. Świadomie usz_t.

Wysokie dochody wywołują szerszy wachlarz potrzeb i zwiększ,

_____ ryf|L

zasadniczo zmieniło budżet czasu wolnego i formy jego zagospodarou, \ pierwszej połowy lat 90. XX w. bezrobotni stali się dysponentami zwielokf^'

H

go oni na rzecz czasu pracy zawodowej, a czas, który im pozostaje, prze/,|. '• z reguły na aktywny wypoczynek. Pozostała większość społeczeństwa lo pr/^ zapracowani ludzie, których czas wolny jest wypełniony pracą na rzecz rodąJj dodatkowym zarobkowaniem. Swój rzeczywisty czas wolny spędzają raczej fy przed telewizorem, na spotkaniach towarzyskich lub zakupach w centrach y lowych.

Czas wolny został podporządkowany regułom praw rynku, gdzie nie ą aktualna oferta podażowa w zakresie kultury, rozrywki, turystyki i sportu jest zby z sytuacją ekonomiczną konsumentów oraz ich przyzwyczajeniami.

4.1.2. Czynniki zewnętrzne (niezależne od konsumenta)

Czynnikiem ekonomicznym determinującym zachowania konsumpcyjne go-^ darstw domowych, ale od nich niezależnym, jest podaż, rozumiana jako sprzedaży określonych dóbr i usług w przekrojach: asortymentowym i jakościot^i terytorialnym i czasowym. Zależy ona przede wszystkim od²⁰:

•    poziomu produkcji w danym kraju — wyższy poziom produkcji wpływa tu wyższy poziom podaży,

•    bilansu handlu zagranicznego — import towarów przewyższający ich ekspo zwiększa podaż na rynku krajowym, sprawiając, że przekracza ona rozmb rodzimej produkcji,

•    systemu dystrybucji — dostępność towarów i usług /uleży od sieci obidio. hundlowych oraz sieci transportowej warunkującej sprawność przebieg towarowych.

Czynniki te są w znacznej mierze kształtowane przez poziom rand gospodarczego kraju. Podaż z jednej strony wyznacza fizyczne ramy koiisiimp oraz umożliwia jej zmiany jakościowe, z drugiej zaś decyduje o prawidłowość zucłiodzących między spożyciem a poziomem dochodów i cen. W zaleMm wielkości poduży oruz jej wewnętrznej struktury stanowi onu albo c/ynl

'* Rynkowe uuhowwilu konsumentów, Jw., a. 130,

A Niemczyk, t:\nniki ekonomiczne,,,, Jw.. s, .II,

Czynniki ekonomiczne determinujące

ograniczający spożycie, albo instrument kształtowania konsumpcji w drodze swobodnie podejmowanych przez konsumenta decyzji zakupu²¹.

^W W**)' ^ry"^ku sprzedawcy (lata 1945-1989) niemożność nabycia poszczególnych dóbr powodowała, oprócz poczucia depiywacji, wiele zjawisk negatywnych, jak np. czarny rynek czy korupcje²². Niedostateczna ilość produktów na rynku niejednokrotnie ograniczała konsumpcję, a w ostateczności doprowadzała do niezaspokojenia niektórych potrzeb.

w W warunkach rynku nabywcy, gdzie oferta towarowa staje się coraz bardziej bogata, podaż nie tylko powiększa zakres odczuwanych potrzeb, lecz również tworzy nowi potrzeby, determinując w ten sposób rozwój konsumpcji Atrakcyjność ofeity podażowej jest często czynnikiem pobudzającym nie tylko aspiracje konsumpcyjne, lecz także motywacje do podejmowania pracy zarobkowej, tj. zwiększania dochodów głównie poprzez aktywizację działania. Dostateczna ilość i różnorodność dóbr na rynku umożliwia zarówno rozszerzenie, jak i uatrakcyjnienie zaspokajania p_0lrZeb. Oferta handlowa dóbr i usług konsumpcyjnych determinuje decyzje konsumpcyjne, może jednak ułatwiać bądź utrudniać ich podjęcie. Zbyt urozmaicona j bogata oferta z pewnością ułatwia zakup towaru, ale utrudnia jednocześnie decyzje jego"wyboru²³. Można więc powiedzieć, że podaż daje konsumentowi możliwość Hokojenia potrzeb, a same potrzeby są zdeterminowane tym, co jest dostępne na rynku. Istotne jest więc dostosowywanie oferty rynkowej do pożądanego wzorca Kumpcji. Struktura podaży i jakości dóbr powinna pozostawać w ścisłym związku z poziomem i rozkładem dochodów w społeczeństwie .

Na skutek transformacji gospodarczej zasadniczo zmienił się rynek dóbr i usług konsumpcyjnych. Likwidacja rynku sprzedawcy nie gwarantuje jednak automatycz-nie wzrostu konsumpcji, gdyż przy danych dochodach można ją osiągnąć w trojaki Esób: przez wzrost podaży, w wyniku wzrostu cen lub przez odpowiednią kombinację obu tych czynników". Na początku lat 90. XX w. polskie gospodarstwa domowe stanęły przed nowym wyzwaniem konsumpcyjnym. Sklepy, targowiska (_u|i_tv zapełniły się towarem, co dla poszczególnych konsumentów oznaczało swobodę wyboru, ale dla większości była ona pozorna, gdyż ograniczał ją niedostateczny poziom dochodów. Cechy sposobu konsumpcji specyficzne dla kiyzy.su związanego z brukiem pieniędzy są analogiczne do cech obserwowanycł \v ubogich warstwach społeczeństw rynkowych. Istotnym sposobem pozarynkoweg oi.lpozadoehodowego uzyskiwania dóbr konsumpcyjnych było wytwarzanie k w limach gospodarstwa domowego i na jego bezpośredni użytek. Duże znaczer

‘ ^u- W walec. L. Rudnicki, L Strzembicki, Wprowadzenie do ekonomiki konsumpcji, npiiomic/ua, Kraków 1985, $. 64.

r Cl Bywalec, L. Rudnicki, Podstawy..,, jw., s. 46.

0- Światowy, Zachowania,,., jw., s. 131.

I ^ Kuliński, J. Piasny, H. Szulce, Ekonomika konsumpcji, jw., s 200.

■ J^enyszyn, Oemu wian poziomu i struktury konsumpcji w Polsce w latach d^ ^ ś - Pnabiebiorstm - Przestrzeń, jw.. s. 59.    ^