68101 P1011026

110 Czynniki kształtujące zachowania rynków konsumentów

celowego. W początkowym okresie transformacji ze względu na bar₍j. koszty kredytów niewiele polskich gospodarstw domowych zadłużało ? \! zaciąganych kredytów konsumpcyjnych. Niemniej jednak dostępność ^r\ warunki udzielania kredytów wpłynęły na znaczne zainteresowanie finansowania zakupów. Sytuacja taka zaczęła z czasem napędzać rozwój ^ ^,ł5 czy, co można było zaobserwować zwłaszcza w 2006 r. Banici udzieljły^V rekordowej liczby kredytów, co automatycznie przełożyło się na Lros^ i krajowego brutto^{1 2 3}.

Zarówno kredyty, jak i oszczędności, czyli dochody przyszłe bądź p, I pełnią istotną rolę w finansowaniu zakupów dóbr i usług wyższego rzędu, n_a» zakupy dóbr podstawowych są finansowane głównie z dochodów bj_eO Realizacja oszczędności i kredytu nie ma więc wpływu na wielkość i gZj spożycia żywności i dóbr podstawowych, poza sytuacjami wyjątkowymi, zwj^l mi z nagłym i znaczącym zmniejszeniem dochodu realnego, który miał miejsk i początku lat 90. XX w.

Zachowania konsumentów na rynku w dużym stopniu zależą także I wyposażenia gospodarstw domowych w dobra trwałego użytku oraz dotu! czasowego poziomu i struktury spożycia. Dotychczasowy poziom i stnikl konsumpcji w istotny sposób wpływają na układ potrzeb gospodarstw domowi oraz strukturę ich wydatków konsumpcyjnych. Ilość i jakość posiadanych i u^F kowanych zasobów dóbr konsumentów jest efektem wydatków poczyniony¹ w okresach wcześniejszych. Zasoby domowych dóbr trwałego użytku wanuk realizację podstawowych funkcji gospodarstwa domowego i składają się na tą infrastrukturę domową. Są częścią trwałego majątku konsumpcyjnego⁴. Liczbam| zakumulowanych dóbr konsumpcyjnych jest wyznacznikiem dobrobytu spofeczą. siwa⁵' i świadczy o zamożności gospodarstw domowych. Poziom zamożności ją natomiast czynnikiem wyznaczającym kierunki wydatków konsumentów. określają go takie elementy omówione wcześniej, jak: poziom dochodów bieżącycM w formie pieniężnej i naturalnej, oszczędności, zasoby materialne (nieruchomośa w tym mieszkanie i jego standard, dzieła sztuki, biżuteria). Mogą go oboińi; obciążenia finansowe, np. spłata kredytu, alimentacja dzieci⁶.

Stan posiadania gospodarstw domowych istotnie wpływa na zmiany zachowa nabywczych konsumentów. Zwiększenie stanu posiadania w gospodarstwach nii

zamożnych odbywa się kosztem ograniczenia wydatków na zakup dóbr podstawowych, w tym żywności. Natomiast w gospodarstwach domowych wysoko zamożnych zmiana taka może prowadzić do zakupu dóbr komplementarnych czy wręcz do przemian stylu życia. Poziom i struktura wyposażenia gospodarstw w dobra trwałego użytku jest jednym z podstawowych wyznaczników stopnia zaspokojenia potrzeb konsumpcyjnych, w tym przede wszystkim potrzeb wyższego rzędu. W okresie transformacji polskiej gospodarki miał miejsce istotny postęp w zakresie ^■osażenia gospodarstw w te dobra. Ponadto, w parze z postępem w poziomie Wyposażenia szedł postęp w unowocześnianiu gospodarstw w dobra trwałego użytku. Stan posiadania gospodarstw był i jest różny w zależności od grupy społeczno--ekonomicznej gospodarstwa. Mimo widocznych przemian, które można było .obserwować w tym zakresie, wciąż istnieje wiele gospodarstw mało zamożnych, i zdecydowanie niższym poziomie wyposażenia, mających wiele przestarzałego i mało funkcjonalnego sprzętu.

I Podsumowując, należy stwierdzić, iż zwiększenie stanu posiadania dóbr Lego użytku w warunkach spadku dochodów realnych było możliwe dzięki wykorzystaniu oszczędności (w pierwszym okresie transformacji), kredytów, zakupów _na raty. Nie bez znaczenia pozostały także zmiany relacji cen dóbr nieżywnoś-fiowych do dochodów uzyskiwanych z pracy (dobra trwałe relatywnie potaniały).

' istotnym czynnikiem ekonomicznym mającym wpływ na zachowania kon-Knentów jest czas wolny. Jest to czas, jaki pozostaje człowiekowi po wypełnieniu obowiązków zawodowych, domowych i rodzinnych, a także po zaspokojeniu Erzeb fizjologicznych, takich jak sen, higiena, spożywanie posiłków. Jest to Ezem czas, którym jednostka może swobodnie dysponować, wykorzystując go Bodnie ze swoimi indywidualnymi potrzebami i zainteresowaniami¹⁷. Z uwagi na rozmiary czasu wolnego i sposobów jego zagospodarowania wyróżnia się: mały czas pyolny (tzn. w ciągu doby), średni czas wolny (w ciągu tygodnia) oraz duży czas Bolny (w ciągu roku)¹⁸. Czas wolny jest uważany za czynnik ekonomiczny, Rnieważ:

cena płacona za czas wolny jest najczęściej ceną utraconych korzyści z pracy, co

oznacza, że czas ten można zamienić na czas pracy, a tym samym poprawić

sytuację materialną własnego gospodarstwa domowego;

cena płacona za czas wolny jest również ceną nabywanego, czasooszczędnego

produktu;

czas wolny można zamienić na czas obowiązków domowych, wykonując prace na rzecz własnego gospodarstwa, podwyższając tym samym ogólny poziom konsumpcji, czyli polepszając sytuację własnego gospodarstwa;

ttęsto lepsza sytuacja dochodowa konsumentów idzie w parze z ograniczeniem ilości czasu wolnego.

i^{:    ,r}    spoiKznej- ^pwe- 1—    -*

1

A. Pawlicka, S. Czubkowaka, J. Ćwieluch, A. Jędrzejczak. C. Lu/urewicz, Q. RzouIi*a K. Szczepaniak, Rolska: bilans pozytywny. Jak wielki dystans pokonaliśmy w ciągu hmhIiiiih http://wiadomo!»ci.onet.pl/1370518,2678,1,1,kioskurt.html? z iln. 09.11.2006.

2

" Zachowania podmiotów rynkowych, jw., s. 147.

3

¹¹ S. Kol, Modelowanie poziomu dobrobytu: teoria i zastosowanie, Ossolineum, Wwcłw l¹*' a. 9.

4

“ R. Millc-Czcmiok, Sytuacja materialna gospodarstw domowych ~ elementy, :mm\ v' '

5

• Hanki a gospodarstwa domowe. Instytut Budurt Rynku i Opinii Publicznej (TM, krakito I**⁴

6

9.27.