P1011024

106 Czynniki kształtujące zachowania rynkowe konsumentów

•    wynagrodzenia za pracę, czyli dochód z pracy najemnej,

•    dochody ludności utrzymującej się z pracy w gospodarstwach rolnych

•    dochody z tytułu działalności na własny rachunek lub z wykonywania zawodu,

•    dochód z tytułu własności,

•    dochód z wynajmu nieruchomości,

•    świadczenia z ubezpieczeń społecznych i pomocy społecznej,

•    pozostałe dochody, takie jak np. dary, alimenty, wygrane na loterii j w hazardowych, odszkodowania wypłacane przez instytucje ubezpieczeni emerytury i renty zagraniczne.

P°zo$ąJ

przyj

Dochód do dyspozycji jest to dochód rozporządzalny pomniejszony o wydatki. Jest przeznaczany na towary i usługi konsumpcyjne oraz oszczędności¹.

Badając wpływ dochodów na popyt i zachowania konsumpcyjne, szczegóL I uwagę należy zwrócić na tzw. fundusz swobodnej decyzji, czyli tę część dochody I rozporządzanych, która pozostaje konsumentowi po zakupieniu podstawowymi i niezbędnych dóbr konsumpcyjnych.

W gospodarce rynkowej wielkość i struktura dochodów ludności jest k I padkową działania praw rynku i regulacji państwa. Harmonia między dochoj darni ludności a strukturą potrzeb jest oznaką równowagi rynku i stabilny I gospodarki².

Kierunki rozdysponowania dochodów gospodarstw domowych mogą być ró^ I w zależności od źródeł, z których one pochodzą. Z dochodów stałych kupuje ą I głównie dobra zaspokajające potrzeby podstawowe konsumentów. Dzięki dochodos okresowym, a także sporadycznym nabywa się dobra materialne i usługi wyższego | rzędu.

Wzrost dochodów konsumentów może wywołać następujące zmiany konsumpcji³:

•    ilościowy wzrost spożycia przy tej samej jakości,

•    jakościowy wzrost spożycia przy tej samej ilości,

•    ilościowy i jakościowy wzrost spożycia niektórych towarów,

•    ilościowy spadek spożycia przy wzroście jakościowym,

•    ilościowy spadek spożycia przy tej samej jakości.

Dochód jako czynnik determinujący konsumpcję ma ścisły związek / po pytem. Zależność między dochodem a popytem określają współczynniki (Id styczności dochodowej popytu (e_d). Popyt na dane dobro w efekcie wzrostu dochodów może zarówno maleć, jak i rosnąć, w związku z tym współczynnik

Czynniki ekonomiczne

zachowania konsumentów

107

S^C^:^dOCh°^{dOWej P}°^{PytU mOŻe} Pobierać wartości dodatnie i ujemne.

| Frf > 1. to występuję wysoka elastyczność popytu względem dochodu (taka i: sytuacja jest charakterystyczna przy zakupie dóbr luksusowych, trwałego K użytku lub usług);

•    fd ~ to popyt jest proporcjonalny (sytuacja taka występuję w przypadku dóbr

■    półl uksuso wych);

1 e_de < [0, 1], to popyt jest mało elastyczny (sztywny dla e_d = 0), co cechuje k artykuły pierwszej potrzeby, głównie żywność;

•    e_d < 0, to popyt jest odwrotnie elastyczny (jest to charakterystyczne dla dóbr

■    niższego rzędu, tzw. dóbr poślednich, gorszych).

i.W okresie transformacji polskiej gospodarki, głównie pod wpływem zmian cen towarów i usług konsumpcyjnych, jak również prowadzonej polityki społeczno--fbspodarczej kraju, zmieniała się sytuacja dochodowa Polaków. Badania dotyczące kształtowania się dochodów pieniężnych w okresie urynkowienia gospodarki dotyczą m.in. analizy zróżnicowania dochodów w poszczególnych grupach spolecz-pnó-ekonomicznych gospodarstw domowych (tablica 4.1). Na podstawie danych iiidżetów gospodarstw domowych można zaobserwować, że w latach 1993-2008 Łższę dochody osiągały gospodarstwa pracujących na własny rachunek. W roku 2008 dochody tych gospodarstw były wyższe o 27,5% od dochodów gospodarstw :/mcowników. Gospodarstwami, których sytuacja dochodowa uległa pogorszeniu,

Tablica 4.1. Przeciętne dochody na 1 osobę w gospodarstwach domowych w tatach ■90-2008    _

Lala	Gospodarstwa domowe
	pracowników		pracujących na własny rachunek		rolników		emerytów 1	rencistów 1
	w zł	w %	w zł	w %	w zł	w %	w zł	w % \
1990	1 56.30	100			57,73	102,5	| 49,34	87.6 \
1994	: 234,69	100	297.69	126.8	205,18	87,4	1 245,86	104.8 \
1998	546,35	100	655.11	119.9	406.78	74,5	1 552,96	101,2 l
ko:	: 698.09	100	843,24	120,8	571,83	81.9	699,02	100.1 \
m	829,18	100	1102,63	133.0	689,75	83,2	j 872,86	105,3 1
m	1049,84	100	1338,51	127,5	887,35	84,5	| 1031,94	98.3 \

^Bklapuakt odniesienia pnyjęto gospodarstwa pracowników. ponieważ stanowią one najliczniejszą grupę w cale) BMi Itol&kich gospodarstw domowych.

'^vU'^sne “ P^odsttw“ danych z badań budżetów gospodarstw domowych GUS w Ut^i-.

| Gdańsk 1997^149'^{K Ję}ff^eWJ ^{Podręcznik sam}°dzielnej nauki mikroekonomii, OCXDK

1

   Tamie.

2

   J. Kramer, Konsumpcja w gospodarce rynkowej, jw., s. 59.

3

' S. Mynanki, Analiza rynku. Systemy i mechanizmy, Akademia Ekonomiczna, Kroków IW.^¹