P1010729 (2)

}J_t Czynniki noleczno-kułtunwc    59

W c> klu heli rodziny można wyodrębnić następujące etapy *: młode* bezdzietne małżeństwo, małżeństwo z małym dzieckiem, małżeństwo z dzieckiem (dziećmi) w wieku szkolnym, małżeństwo z dorastającymi dziećmi,

-    małżeństwo z niezależnymi dziećmi (pracującymi),

-    starsze małżeństwo, mieszkające bez dzieci, osoby samotne.

Młode małżeństwa, przed urodzeniem dziecka, przeważającą część dochodów przeznaczają na zakup (wynajęcie) mieszkania i jego wyposażenie, ale także na wypoczynek i rozrywkę. Dochody są relatywnie wysokie (oboje małżonkowie pracują), jednak pewna grupa małżeństw często korzysta z pomocy finansowej najbliższej rodziny. Po urodzeniu dziecka (etap drugi) struktura wydatków zmienia się dość radykalnie. Pojawiają się wydatki związane z pielęgnacją i w\chowaniem dziecka. Zmniejsza się czas wolny przeznaczony na rozrywki i kontakty towarzyskie. Maleją więc wydatki na ten cel. Na trzecim etapie pojawiają się kolejne nowe wydatki związane z nauką dziecka, zainteresowaniami, wypoczynkiem (obozy, kolonie).

W małżeństwie z dorastającymi dziećmi rosną wydatki na odzież i obuwie, kosmetyki, sport i rozrywkę. Kiedy dzieci podejmują pracę (kolejny etap w życiu rodziny k rośnie skłonność do oszczędzania, może pojawić się popyt odtwo-rzeniowy. Ostatni etap to okres zmniejszania się wielkości rodziny. Po zakończeniu pracy zawodowej maleją też dochody i zmienia się struktura wydatków. Rośnie udział wydatków na ochronę zdrowia, kulturę i wypoczynek (nie zawsze). maleje na odzież i wyposażenie mieszkania.

Podejmowanie decyzji o zakupie, a w konsekwencji zachowanie na rynku, ma szczególne znaczenie w rodzinie i w związku z tym mówi się o tzw. modelu decyzji rodzinnych związanych z układem ról w rodzinie. Wyróżnia się następujące modele²²:

-    autonomiczny, każdy członek rodziny sam decyduje o pewnych zakupach,

-    dominacja męża,

-    dominacja żony,

-    partnerski, przeważają wspólne decyzje o zakupie.

Badania wykazują, że decyzje o zakupie częściej podejmuje mąż, kiedy jego poziom wykształcenia i status zawodowy jest wyższy niż żony, kiedy żona nie pracuje, w rodzinie jest dużo dzieci oraz we wczesnych fazach małżeństwa. Również w przypadku zakupu drogich artykułów, o znaczeniu prestiżowym, częściej decyzje

²¹    A. Burgiel, Determinanty rynkowych zachowań konsumentów, w: Rynkowe zachowania konsumentów, red. E. Kieżel, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Katowice, 2000, s. 143— -144.

²²    L. Garbarski, Zachowania nabywców, PWE, Warszawa 2001, s. 66.