58669 P1010728 (2)

3.3. Czynniki społeczno-kulturowe 59

W cyklu życia rodziny można wyodrębnić następujące etapy

-    młode, bezdzietne małżeństwo,

-    małżeństwo z małym dzieckiem,

-    małżeństwo z dzieckiem (dziećmi) w wieku szkolnym,

-    małżeństwo z dorastającymi dziećmi,

-    małżeństwo z niezależnymi dziećmi (pracującymi),

-    starsze małżeństwo, mieszkające bez dzieci, osoby samotne.

Młode małżeństwa, przed urodzeniem dziecka, przeważającą część dochodów przeznaczają na zakup (wynajęcie) mieszkania i jego wyposażenie, ale także na wypoczynek i rozrywkę. Dochody są relatywnie wysokie (oboje małżonkowie pracują), jednak pewna grupa małżeństw często korzysta z pomocy finansowej najbliższej rodziny. Po urodzeniu dziecka (etap drugi) struktura wydatków zmienia się dość radykalnie. Pojawiają się wydatki związane z pielęgnacją i wychowaniem dziecka. Zmniejsza się czas wolny przeznaczony na rozrywki i kontakty towarzyskie. Maleją więc wydatki na ten cel. Na trzecim etapie pojawiają się kolejne nowe wydatki związane z nauką dziecka, zainteresowaniami, wypoczynkiem (obozy, kolonie).

W małżeństwie z dorastającymi dziećmi rosną wydatki na odzież i obuwie, kosmetyki, sport i rozrywkę. Kiedy dzieci podejmują pracę (kolejny etap w życiu rodziny), rośnie skłonność do oszczędzania, może pojawić się popyt odtwo-rzeniowy. Ostatni etap to okres zmniejszania się wielkości rodziny. Po zakończeniu pracy zawodowej maleją też dochody i zmienia się struktura wydatków. Rośnie udział wydatków na ochronę zdrowia, kulturę i wypoczynek (nie zawsze), maleje na odzież i wyposażenie mieszkania.

Podejmowanie decyzji o zakupie, a w konsekwencji zachowanie na rynku, ma szczególne znaczenie w rodzinie i w związku z tym mówi się o tzw. modelu decyzji rodzinnych związanych z układem ról w rodzinie. Wyróżnia się następujące modele²²:

-    autonomiczny, każdy członek rodziny sam decyduje o pewnych zakupach,

-    dominacja męża,

-    dominacja żony,

-    partnerski, przeważają wspólne decyzje o zakupie.

Badania wykazują, że decyzje o zakupie częściej podejmuje mąż, kiedy jego poziom wykształcenia i status zawodowy jest wyższy niż żony, kiedy żona nie pracuje w rodzinie jest dużo dzieci oraz we wczesnych fazach małżeństwa. Również v przypadku zakupu drogich artykułów, o znaczeniu prestiżowym, częściej decyzji