P1020734

Alternatywne ptłymdy

350

Państwa narodowe opierał) się na koncepcji obywatela, który ma powinności wobec państwa za pośrednictwem koncepcji narodu i który uzy skał od niego prawa obejmujące prawo do dającego się ustalić minimalnego poziomu opieki lekarskiej, dobrobytu i jakości środowiska (zob. Held 1995 o demokracji i państwie narodowym; Taylor 1996 o „trwałym etatyzmie” i znacjonalizowanych naukach społecznych). Held podsumowuje naturę obywatelstwa opartą na wspólnocie losu narodu:

Prawa obywatelskie realizują koncepcję nadania uprawnień ściśle ograniczonych do ram danego państwa narodowego. Współcześnie prawa zostały prawie wszędzie zamknięte w świątyniach instytucji państwowych. (1995: 223; zob. też Bulmer i Rees 1996 o dzisiejszych dyskusjach w kwestii obywatelstwa)

Wszelako, historycznie biorąc, społeczeństwa współczesnego świata zawsze były bardziej złożone niż ten model społeczeństwa w państwie narodowym, co Mann pokazuje w swojej koncepcji społeczeństwa jako obejmującego „rozmaite, nakładające się i przecinające socjoprzestrzenne sieci władzy” (1986: 1; zob. też 1996: 1964

0    czystym chaosie społecznym). Istotnie, większości członków XX--wiecznych społeczeństw zdarzyło się żyć w rozległych imperiach

1    często to obce państwo narodowe działało w ich imieniu, ale nie dawało im wielu albo nawet żadnych praw obywatelskich. System państwa narodowego dotyczył w istocie około tuzina społeczeństw kręgu północnoatlantyckiego, ale nawet tam Watykan częściowo zdominował politykę wewnętrzną „południowych” państw europejskich. Większość reszty świata była poddana dominacji państw kolonialnych, a dotyczyło to prawie całej Afiyki, Azji i wschodniej Europy, a pośrednio też znacznej części Ameryk. I oczywiście te rzekomo jednorodne państwa narodowe kręgu północnoatlantyckiego były głównie potęgami kolonialnymi o wszelkiego rodzaju więziach gospodarczych, militarnych, społecznych i kulturowych poza swoimi granicami. Nie były to z wielu względów jednorodne państwa narodowe, gdyż prawie wszystkie starały się „podporządkować" sobie inne ludy. Mówiąc ogólniej, imperialistyczna dominacja, światowe wojny, klęski głodu, rzesze uciekinierów itd. stanowiły ryzyko, które przekraczało granice państw i które ludność większości społeczeństw w niewielkim stopniu mogła kontrolować i regulować. Jedno z państw narodowych, Niemcy, na pewien czas poddało niemal całą „Europę” swojej dominacji militarnej. A przez znaczną część

I pwpp - Mit

**”5?!“j*^ilni«i«e palbM. W!*, I SA, mMcu, lunlb-gonowalo jako supermocarstwo uwikłane w ap^fS ,* Sil _matyc/ną, polityczną, militarną, gospodart/ą . kulturową H z mnym mocarstwem, Związkiem Radzieckim.

Przykład BSE wszelako pokazuje, że navktt w „centrum”, które nazwaliśmy kręgiem północnoatlantyckim, państwa narodowe nie są już zdolne zapewnić efektywnego rozwiązania w zakresie narodowego obywatelstwa i państwa narodowego - przynajmniej w sensie, w jakim je pierwotnie pojmowano (Lash i L ny 1991; ogólniej zob. 0’Brien i Penna 1997 o tym. jak środowisko zmienia charakterystyczne statyczne i narodowe pojęcia dobrobytu i obywatelstwa). Niezorganizowany kapitalizm dezorganizuje taką narodową strategię i w efekcie jedno z najsilniejszych państw świata nie jest w stanie sprawić, by jego populacja jedząc wy produkow aną w kraju żywność nie była narażona na poważne schorzenie. Przedstawimy teraz listę pewnych nadzwyczajnych procesów, które podważają to, co jeszcze pozostało z konceptualizagi w społeczeństw ie państwa narodowego praw i obowiązków wynikających z bycia obywatelem pod koniec XX wieku, procesów, które, jak się uważa, zainicjowały początki nowej, globalnej ery (Albrow 1996; Waters 1995): • Rozwój nowy ch technologii, które dramatycznie zmieniają czasoprzestrzeń i przynajmniej częściowo wykraczają poza sferę narodowej kontroli i regulacji: światłowody, samoloty odrzutowe, przekaz audiowizualny, telewizja cyfrowa, Internet, satelity, karty kredytowe, faks, elektroniczne terminale sprzedaż), telefony komórkowe, elektroniczna giełda, superszybkie pociągi, rzeczywistość wirtualna itd. (CasteJJs 1996; Scholte 1996). Globalne transakcje elektroniczne i rosnące znaczenie natychmiast przekazywainej własności intelektualnej podważają sens narodowego systemu podatkowego, największej siłv państw narodowych.

I Procesy gospodarcze, społeczne i polityczne organizowane w coraz większym stopniu poza państwami narodowymi i ana-lizowalne w kategoriach scen i przepływów. Scena to ramy aktorów i technologii, dzięki którym następują przepływy; przepływy obejmują nie tylko gospodarcze przepływy pieniędzy, pracy i kapitału, lecz także obrazów, informacji, podróżnych, turystów, technologii i substancji szkodliwych, które płyną przez narodowe terytoria i poza nie i których poszczególne państwa w zróżnicowanym stopniu nie potrafią lub nie chcą