P1030020 (2)

Jeremy Rifkin

Sektor handlu detalicznego przez długi czas służył jako gąbka wchłaniająca licznych bezrobotnych — robotników zwalnianych z przemysłu wskutek automatyzacji. Teraz, gdy sam przechodzi rewolucję automatyzacji, rodzi się pytanie, dokąd pójdą ci wszyscy bezrobotni.

Wielu ekonomistów z nadzieją patrzy na. przemysł spożywczy, który mógłby uratować robotników wyrzuconych za burtę przez postęp techniczny. Jednak i tu przyrost nowych miejsc pracy jest niemrawy i nie zanosi się na poprawę sytuacji tych, którzy nie mają specjalnych kwalifikacji. Aby zaspokoić rosnące potrzeby rynku konsumentów, w latach 80. wiele miejsc pracy powstało w produkcji żywności i napojów, gdzie nowe zatrudnienie znalazło ponad | miliony osób. Dziś sytuacja jest inna. Wprawdzie zyski korporacji rosną dzięki zastosowaniu nowych technologii oszczędzających pracę i czas, to przemysł spożywczy potrzebuje coraz mniej pracowników. Departament pracy przewiduje, że tempo wzrostu zatrudnienia spadnie o połowę w dągu następnych 15 lat¹.

W wielu restauraq'ach systemy komputerowe służą kelnerom do elektronicznego przesyłania zamówień do kuchni, zwalniając ich od wędrowania tam i z powrotem. Taka sama elektroniczna transmisja może być użyta przez komputer do przygotowania rachunku dla klienta i poinformowanie menedżera magazynu, aby uzupełnił wykorzystane zapasy. Automatyzacja składania zamówień, sporządzania rachunków i uzupełniania zapasów, znacznie redukują zapotrzebowanie na pracę ludzką.

Najnowsza metoda gotowania próżniowego pozwala na przygotowanie potraw w żaroodpornych opakowaniach przy użyciu parowych pieców konwekcyjnych w dużych, scentralizowanych zakładach produkcyjnych. Potrawy schłodzone nieco poniżej zera przewozi się do restauracji, gdzie są umieszczane w lodówkach, czekając na zamówienia. Szef kuchni odgrzewa przez parę minut zamrożoną potrawę w gorącej wodzie lub w mikrofalach. Gotowanie próżniowe redukuje koszty robocizny w większości restauracji o 20% i więcej².

Niektóre bary szybkiej obsługi dla zmotoryzowanych zaczynają stosować składanie zamówień nie pracownikowi w okienku, lecz

w pomocą czułych na dotyk ekranów, które pokazują obrazki | poszczególnymi zestawami menu. Klient wystawia rękę z samochodu i dotyka wybranych obrazków. Zamówienie złożone w ten sposób, bez pośrednictwa człowieka, jest natychmiast wysyłane do kuchni, gdzie pojawia się na ekranie i jest realizowane. Bary dla kierowców są teraz tak zautomatyzowane i sprawne w obsłudze, że 6-8 pracowników jest w stanie obsłużyć w godzinach szczytu tylu klientów, ilu obsługuje 20 osób zatrudnionych w tradycyjnym barze szybkiej obsługi³.

Instaluje się również automatyczne systemy sporządzania drinków, zmniejszając zapotrzebowanie na barmanów. System jest sterowany mikrokomputerem, który przesyła zamówienie na drinka do urządzenia dozującego, dostarczającego zamówiony napój w ciągu paru sekund. Równocześnie sporządza się i wręcza klientowi rachunek komputerowy. Taki system automatycznego baru redukuje koszty robocizny o 20—40%⁴.

Sektor handlu detalicznego wiąże nadal swoją działalność z amerykańską tradycją szosy i auta. Klienci jeżdżą na zakupy samochodem. Ostatnio jednak jeszcze nieopierzona infostrada zaczęła zmieniać w sposób zasadniczy charakter robienia zakupów, zmniejszając zapotrzebowanie na całe kategorie zawodowe pracowników handlu detalicznego, których praca była związana z wystawianiem towaru na sprzedaż i bezpośrednią obsługą klientów w tradycyjnym sklepie.

W maju 1993 r. firmy IBM i Blockbuster Video ogłosiły nowe wspólne przedsięwzięcie w ramach korporacji New Leaf Entertain-ment, mającej na celu szybką realizację na zamówienie płyt kompaktowych z muzyką, grami wideo oraz kaset wideo, w sieci 3500 sklepów firmy Blockbuster. Nowy sklep rezygnuje z tradycji samochodu 1 z magazynów, ekspedycji, ciężarówek, ramp załadunkowych - i transportuje produkty do klienta drogą elektroniczną, przez infostradę. W każdym sklepie będzie kiosk multimedialny, w którym klienci będą składać zamówienia dotykając ekranu monitora. Komputer centralny przetworzy dane, sporządzi elektroniczną kopię żądanego artykułu i w ciągu paru minut prześle ją do sklepu. Maszyny w sklepie sporządzą odpowiednią wersję w postaci płyty kompaktowej lub kasety wideo. Kolorowa drukarka laserowa w kio-

201

1

   Technological Change and Its Impact on Labor in Four Industries, U.S. Department of Labor, 1992, Bulletin 2409 s. 37.

2

   Tamże s. 42.

3

I Tamie s. 41.

4

Tamże 1 38, 42.